OV in Nederland

In en rondom de Duitse stad Karlsruhe ligt een groot Stadtbahn-netwerk, waarbij trams van Albtal-Verkehrs-Gesellschaf (AVG) vanuit de binnenstad van Karlsruhe over spoorlijnen de gehele regio in rijden. Inmiddels zijn er ook tramtrajecten geopend in Wörth, Bad Wildbad en Heilbronn waar deze voertuigen over rijden. Hoewel het aantal reizigers door de directe verbindingen enorm is gegroeid, kleven er ook wat nadelen aan deze exploitatievorm: de voertuigen zijn weinig comfortabel en zijn door hun bijzondere eigenschappen duur in aankoop en exploitatie. In de toekomst gaan de trams in de binnenstad van Karlsruhe door een tunnel rijden, waarvoor de tweesysteemwagens die een volledig hoge vloer hebben niet de juiste beveiligingssystemen zullen krijgen. Daardoor ontstond de vraag hoe de toekomst van het Stadtbahn-systeem zou worden. Daarover is nu een akkoord bereikt, waarbij een flinke afslanking van het systeem zal plaatsvinden.

De huidige concessie, Netz 7 Stadtbahn Karlsruhe, loopt sinds december 2015 voor een periode van zeven jaar en bestaat uit de volgende lijnen:
S31/S32 Karlsruhe - Bruchsal - Odenheim/Menzingen (Bruchsal - Odenheim/Menzingen in opdracht van gemeentes)
S4 Karlsruhe - Bretten - Eppingen - Heilbronn - Öhringen
S5 Wörth - Karlsruhe - Pforzheim - Bietigheim-Bissingen
S51/S52 Karlsruhe - Germersheim
S6 Pforzheim - Bad Wildbad
S7/S71 Karlsruhe - Achern
S8/S81 Karlsruhe - Freudenstadt - Eutingen im Gäu
S9 Bruchsal - Mühlacker

Een deel van deze lijnen rijden nu al volledig over treinsporen en niet over tramtrajecten.

De lijnen S1, S11 en S2 zijn volledig eigendom van AVG en zijn geen deel van een spoorconcessie.
De lijn S3 maakt deel uit van de S-Bahn Rhein-Neckar.
De lijnen S41 en S42 in de regio Heilbronn zijn onderdeel van een andere concessie, ook gegund aan AVG.

In 2019 zullen er aanpassingen plaatsvinden aan de S5 en S9. Deze waren al eerder gepland:
De S5 rijdt niet meer tussen Pforzheim en Bietigheim-Bissingen. Op dit traject gaat Abellio stoptreinen rijden.
De S9-uurdienst tussen Mühlacker en Bruchsal wordt vervangen door een stoptrein van Abellio.
De tussenritten van de S9 tussen Bruchsal en Bretten worden gefinancierd door de gemeentes, AVG blijft deze tot 2022 rijden.

In 2022 gaat dan een nieuwe concessie in, deze wordt in twee delen gesplitst:
Concessie 7a wordt onderhands gegund aan AVG en bevat alle diensten waarvoor tweesysteemwagens noodzakelijk zijn.
Concessie 7b bevat een aantal tramdiensten die voortaan met treinen gereden zullen worden.
Omdat 7a direct aan AVG wordt gegund, mag AVG niet meer bieden op andere concessies.

Concessie 7a zal de volgende diensten bevatten:
S31/S32 Karlsruhe Centrum - Bruchsal - Menzingen/Odenheim.
S4 Karlsruhe Centrum - Bretten - Eppingen - Stadtbahn Heilbronn.
S5/S51/S52 Wörth/Germersheim -Karlsruhe Centrum - Pforzheim
S6 Pforzheim - Bad Wildbad
S7 Karlsruhe Centrum - Durmersheim - Rastatt - Baden-Baden
S8 Karlsruhe Centrum - Durmersheim - Rastatt - Forbach

Dat houdt concreet in dat:
De S4 sneldiensten worden vervangen door een nieuwe Regional-Express
De S7 niet meer rijdt tussen Baden-Baden en Achern. Lijn S71 via Ettlingen West vervalt volledig.
De S8 niet meer rijdt tussen Forbach, Freudenstadt en Eutingen im Gäu. Lijn S81 via Ettlingen West vervalt volledig.
De tussenritten van de S9 kunnen door de gemeentes nog altijd opnieuw ingekocht worden.

Daarvoor komen de volgende nieuwe treindiensten in concessie 7b:
RE Karlsruhe - Heilbronn
RE Karlsruhe - Rastatt - Freudenstadt
RB Karlsruhe - Ettlingen West - Rastatt - Achern
RB Karlsruhe - Ettlingen West - Rastatt - Forbach (alleen spitstreinen)

Daarnaast zullen de vervallen tramdiensten tussen Freudenstadt en Eutingen im Gäu in concessie 3b van Go Ahead geïntegreerd worden.

Eerlijk gezegd vind ik dit een beetje zonde: het netwerk heeft zich in zijn huidige vorm goed bewezen, en persoonlijk vind ik de trams goed comfortabel, zelfs op een rit van Freudenstadt naar Karlsruhe. In mijn ervaring is de directe link naar het centrum, en het uitgebreide aantal haltes waardoor deze vaak op loopafstand zijn de belangrijkste reden voor het succes, maar ik vrees dat met de vertreining er haltes geschrapt gaan worden.

Eerlijk gezegd ben ik positief over de vertreining van de trajecten tussen Karlsruhe en Heilbron en Karlsruhe en Freudenstadt. Trams zijn niet geschikt voor zulke lange afstanden, door het lagere comfort en de vele stops onderweg. Zo'n Tram-train is leuk en nuttig voor de kortere afstand omdat bij overstappen relatief veel tijd verloren gaat, maar bij langere afstanden doen de vele stops en het lagere comfort de reistijdwinst van de doorgaande verbinding met het centrum teniet. Concluderend ben ik positief over de vertreining van de langere verbindingen van de Stadtbahn Karlsruhe.

Zoals gezegd, dat comfort valt reuze mee (er zitten WC's in de tram, en de stoelen zijn uitermate comfortabel), en voor de langere afstanden zijn er eilzugen, die alleen op de grote haltes stoppen. Tussen bijvoorbeeld Freudenstadt en Karlsruhe doet de tram er 1u19 over, dat is sneller dan de auto, en een trein zal daar nauwelijks korter over doen door de lage snelheden in het zwarte woud.