Het lijnnetkaarten-topic

[Alargule]

Lach erom, maar dat is voor hedendaagse kaarten maken een zegen. Je kunt tot op straatniveau de ligging van haltes achterhalen.

Maar dit gepuzzel heeft ook wel wat, hoor. En het biedt me weer allerlei nieuwe inzichten

[Alargule]

Nou, en als ik de bronnen nu een beetje goed geïnterpreteerd heb, zag de situatie bij het CS er schematisch weergegeven zo uit:

[Meltrain]

Waarom heeft de lichtgroene lijn (8 en 21) rechts een pijltje in één richting?

[Alargule]

Wacht, ik heb 'm upgedatet:

[Alargule]

Volgens mij heb ik alle haltes er nu wel zo'n beetje in zitten. Of het ook allemaal klopt...?

[Hainje]

Blijf die lijn 22 toch wel intrigerend vinden, waren ze destijds ook al te lui om een stukje te lopen? Of kon je destijds het station niet van zuid naar noord doorkruisen?

[ZO6176]

Je zult de bestuurder zijn van lijn 22. Elke 5 minuten een rondje?

[Etienne]

Zie ook deze wikipagina

[trolly]

Volgens mij heb ik alle haltes er nu wel zo'n beetje in zitten. Of het ook allemaal klopt...?

Als dit juist is heb je er zelfs een paar teveel:

De lijn, bekend als de Kringlijn, was een tramlijn die in één richting rechtsom rijdend een rondje maakte rond het Centraal Station en daarbij slechts de halten Stationsplein en De Ruijterkade aandeed

[Alargule]

De bron die tsov hier heeft opgevoerd - en die ik gebruikt heb om alle haltes in te tekenen - heeft het over 3 haltes aan de De Ruijterkade.

[Ardan]

Ik vind het interessant om te zien dat er 90 jaar geleden ook al een grote lijnenbundel was over de binnenring, de okergele bundel op de kaart. En een bruine bundel met de zwabber via het Leidsebosje omdat de Vondelbrug er nog niet was. Dus ook toen was al niet alles per se op CS gericht, iets dat nu veel mensen gek genoeg wél zouden willen zien..

[umbusko]

Ik vraag me eigenlijk ook af hoe belangrijk vervoer van/naar het station destijds was. Ik denk eigenlijk wel dat het nu een stuk belangrijker is dan 91 jaar geleden. We leven qua mobiliteit toch in een heel andere wereld; we reizen heel veel meer af met zijn allen.

[gkw1969]

Dat is natuurlijk ook afhankelijk van de omvang van de stad en waar de inwoners daadwerkelijk heen wilden. Ik denk niet dat er zoveel mensen die in Amsterdam woonden en elders werkten. De meeste Amsterdammers werken volgens mij ook mij ook in Amsterdam.

[Alargule]

Ik vind het interessant om te zien dat er 90 jaar geleden ook al een grote lijnenbundel was over de binnenring, de okergele bundel op de kaart. En een bruine bundel met de zwabber via het Leidsebosje omdat de Vondelbrug er nog niet was. Dus ook toen was al niet alles per se op CS gericht, iets dat nu veel mensen gek genoeg wél zouden willen zien..

De structuur van het netwerk van 90 jaar geleden komt opvallend sterk overeen met de structuur van het huidige netwerk. Op zich is dat ook niet zo gek, want die structuur zelf wordt weer bepaald door de structuur van de stad, en die is in de tussenliggende tijd eigenlijk niet wezenlijk veranderd.

Dat viel me ook op bij het traceren van de straten waar de trams toen doorheen reden: op enkele na, heten al die straten 90 jaar later nog hetzelfde. Vooral in het zuiden van de stad is er na de Tweede Wereldoorlog het een en ander veranderd (Amstellaan > Vrijheidslaan; Noorder Amstellaan > Churchill-laan e.d.). Maar in de binnenstad en de 19e eeuwse schil van revolutiebouw heten alle straten nog net als toen.

Wat het netwerk van 1930 vooral heeft is een grotere fijnmazigheid, meer overlap tussen routes én een veel grotere haltedichtheid. Kijk bijvoorbeeld maar eens in de Vijzelstraat tussen Muntplein en Weteringschans, waar toen nog 3 tussenhaltes lagen. Die zijn nu allemaal opgeheven.

Er zijn natuurlijk ook de nodige trajecten verdwenen, vooral de in noordwestelijke en zuidoostelijke richting uitwaaierende radialen vanaf het CS, de lijnen langs de Amstel in het zuidoosten en de route tussen CS en Weesperplein (waar nu een metro ligt). Maar daar zijn forse uitbreidingen naar de Westelijke Tuinsteden, de lijn naar Diemen, de IJtram en natuurlijk de Amsteltram voor in de plaats gekomen. Ik weet niet wat de lengte van alle sporen in 1930 was, maar het zou mij niets verbazen als er tegenwoordig nog per saldo evenveel tramspoor ligt als toen.

[tsov]

Hij is fraai geworden

De veelheid aan lijnen destijds wordt ook verklaard door het min of meer ontbreken van een overstaptarief.
Er waren destijds dus veel directe verbindingen, om passagiers niet op kosten te jagen (en daarmee weg te jagen).
Dat is natuurlijk ook de reden dat dit het "hoogtepunt" van het aantal tramlijnen was, een jaar later bleek door de gevolgen van de toenmalige economische crisis dit model niet meer te handhaven. Een overstaptarief werd dus ingevoerd en de lijnvoering werd vereenvoudigd.

[Meltrain]

Mooie kaart.
Ik snap alleen niet goed waarom lijn 18 dezelfde kleur heeft als de lijnen over de buitenring. Een andere kleur had mij logischer geleken. In mindere mate geldt dit ook voor lijn 14.

[Alargule]

Ik wou vooral het kleurenpalet beperkt houden, ook om een beetje aan te sluiten op het feit dat kleurendruk in 1930 erg duur en dus beperkt qua mogelijkheden was. Maar het zorgt ook voor iets meer inzicht in de onderliggende structuur van het netwerk. Kleuren die ik nu gebruikt heb, hebben de volgende betekenis:

1. Donkergroen: CS - Nieuwezijds Voorburgwal;
2. Rood: Rokin (w.o. lijn 14);
3. Lichtgroen: CS - Nieuwmarkt;
4. Oranje: binnenring;
5. Bruin: tangentiële lijnen: buitenring (3, 12, 15), lijn 23 en lijn 18;
6. Roze: lijn 22. Dat was ook de lijnkleur van deze 'kringlijn'.

De regionale tramlijnen heb ik dunner weergegeven en ieder hun eigen kleur gegeven. De Blauwe Tram is natuurlijk donkerblauw; ik zag dat op de Waterlandse tram vroeger ook donkergroen materieel reed, dus heb ik die groen gemaakt. En de Gooische Stoomtram heb ik hier met oker aangegeven.

[Anne]

Blijf die lijn 22 toch wel intrigerend vinden, waren ze destijds ook al te lui om een stukje te lopen? Of kon je destijds het station niet van zuid naar noord doorkruisen?

Als je door het CS wilde lopen moest je een perronkaartje kopen. Inplaats van poortjes had je toen een controleur in een hokje zitten.
Hier info over lijn 22

[Alargule]

Nou, volgens mij is dit het wel zo'n beetje.

Ik heb in de legenda de teksten opgenomen van de koersborden, met de achtergrondkleur die ook de fameuze lijnkleuren moet voorstellen.



Opmerkingen, aanmerkingen, toevoegingen, fouten?

[ZO6176]

Ziet er mooi uit. Wel een vraagje. Hoe was de situatie op het Mercatorplein? Ik zie daar 2 verschillende eindpunten.

[Alargule]

De lijnen 12 en 13 liepen in een lus om het plein; lijn 7 had een kopeindpunt aan de Hoofdweg.

Maar in alle gevallen werd "Mercatorplein" als eindbestemming aangegeven.

[Ardan]

Wauw, complimenten! Knap werk, ziet er gaaf uit. Zullen de mensen in 1930 heel blij mee zijn geweest

Paar opmerkinkjes van het niveau 'copuleren met geleedpotigen':
- Bij CS staat een label met 13s, alleen komt verder nergens terug wat dat voor lijn was. Ik denk een korttrajectdienst maar waarheen?
- Volgens de legenda gaat lijn 11 naar Centraalstation, maar alle andere lijnen naar Stationsplein. Of stond dat vroeger ook zo op de borden?
- Zelfde als lijn 14 naar Plantage Dam, zou ik nog een streepje tussen doen zoals bij lijn 11.

[Alargule]

Die 13s was een spitsversterker Mercatorplein - CS.

En ja, die inconsistenties stonden letterlijk zo op de borden. Ook toen hadden ze ze al

[trolly]

...maar toen was er nog geeneens een A4'tje. En geen viltstift. De jaren dertig waren best een moeilijke tijd.

[Alargule]

Viel best mee: het A4-formaat werd in 1922 vastgesteld, en de eerste viltstiften doken al op in 1910.

Bron: de Wikkiepedo's.