En natuurlijk wist ik dat er ergens in de jaren '90 een heftige oorlog had gewoed.
En ook dat deze was ondergesneeuwd in de lawine aan nieuws uit het oorlogsgeweld in het voormalig Joegoslavië.
Dat allemaal dus wel, maar dat ik er uiteindelijk zelf ook ooit nog eens rond zou gaan reizen, dat had ik niet verwacht.
Maar goed, de afgelopen jaren gingen de reisjes eigenlijk altijd in oostelijke richting.
Na Enschede :D volgden al snel de Baltische staten, Wit-Rusland en Polen.
En afgelopen najaar vatte ik, samen met mijn neefje (kop groter, maar 30 jaar jonger, en slim en sterk), het plan op, de uiterste grenzen van dat oostelijke deel van ons werelddeel te verkennen.
En zo ontstond het plan voor een rondreis door Armenië, Nagorno-Karabach en Georgië.
Aangezien we beiden de Armeense en Georgische, maar ook de Russische taal niet machtig zijn, en we een aanbeveling voor een gids op Lonely Planet vonden, kozen we voor een "guided tour".
Het was een verslag van een Amerikaanse reiziger die ons een studente Engels uit Stepanakert, de hoofdstad van Karabach, aanprees.
En niets was te veel gezegd. Haar voorbereidingen waren grondig, waarbij zelfs diepgravend onderzoek werd gedaan naar wat een leukemiepatiënt wel of niet zou mogen eten.
Niet dat ik daarom had gevraagd, maar ik moest haar natuurlijk wel op de hoogte brengen van mijn gezondheidssituatie. Alleen al om haar niet plotseling onderweg met onverwachte verrassingen te confronteren.
De voorbereidingen waren recht-toe-recht-aan. De dag voor vertrek nog even alles in de handbagage zien te proppen en de volgende dag bijtijds naar Schiphol, om genoeg tijd te hebben, door het labyrint van onze nationale luchthaven te geraken.
We vertrokken van gate D24, waar na ons het vliegtuig naar Minsk zou gaan vertrekken, de bestemming van vorig jaar.
Georgian Airways vloog ons in vier-en-een-half uur naar de Georgische hoofdstad, Tbilisi.
We arriveerden rond de klok van vijf lokale tijd.
Voordat we de bus naar het centrum indoken, was er nog tijd om een paar foto's van het treinstation op de luchthaven te maken.
Althans dat hoopten we, maar een overijverige beveiligingsbeambte was onvermurwbaar, er mochten binnen geen foto's worden gemaakt.
Wel kon hij een "goedkope taxi" voor ons ritselen, dat dan weer wel. Maar we hadden toch een voorkeur voor de tienmaal goedkopere busrit.
Dus het bleef bij een foto van de buitenkant van dit opmerkelijke gebouw, waar daags tweemaal een trein van en naar het stadscentrum verkeerd.
Aangezien we tijdens de busrit de overstaphalte bij één van de metrostations hadden gemist, kwamen we terecht in een deel van de stad, waar we helemaal niet moesten zijn.
Vermoeid en de talen niet machtig stonden we vrij hulpeloos in het centrum van een onbekende stad rond te kijken.
Dit bleef niet lang onopgemerkt. Al vlot kwam er een aardige dame op ons afgestapt, die ons op weg hielp, en een taxi voor ons regelde voor vier lari (pakweg 1,60 euro).
En dat wisten we dus allemaal met handen en voeten, en een grote portie goede wil en hulpvaardigheid van deze dame geregeld te krijgen.
De eerste ervaringen met een bijzonder gastvrij volk waren opgedaan, er zouden er nog heel veel gaan volgen.
De volgende ochtend trokken we na het ontbijt op naar het dichtstbij gelegen metrostation, Isani.
Hier kochten we allereerst voor elk een Metromoney Card voor 2 lari. Deze kaart kun je vervolgens laden met een bedrag naar keuze, en heeft de plaats ingenomen van het oude token-systeem.
Voor uitgebreide informatie over de metro van Tbilisi verwijs ik graag door naar Wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Tbilisi_Metro
Ondergronds lieten we ons verrassen door dit frivole tafereel.
Het eerste ritje ging naar drie stations verderop richting centrum, halte Vrijheidsplein (თავისუფლების მოედანი).
En dat plein bereikten we, na een paar minuten lopen vanaf het station.
Direct springt daar de grote zuil in het midden van het plein in het oog, het standbeeld van de Heilige Giorgi (Sint Joris, jawel, die van de draak).
We hielden het deze dag bij een luie zondag, want de volgende dag wachtte een pittige autorit naar Yerevan, hoofdstad van Armenië.
Om stipt elf uur die maandagochtend stond de Mercedes (van enkele decennia oud) voor ons hotel.
De reis zou naar planning circa vier uur gaan duren, wat er uiteindelijk zes bleken te worden.
De redenen voor de lange reistijd zijn voornamelijk terug te voeren op de erg slechte conditie van de wegen, met name in Armenië. De grensformaliteiten, die nogal wat controles kennen, en die je lopend moet passeren.
Een chauffeur die het als een dagje uit beschouwt, waarbij we onderweg werden getrakteerd op koffie en gebak. En de gekozen route, waarbij er eigenlijk maar twee keuzes zijn, maar hij voor de toeristische optie had gekozen.
Daarnaast nog het nodige oponthoud door de kuddes vee op de weg, en je bent zo een paar uurtjes langer onderweg.
Wij vonden het allemaal prima, het is vakantie, dus wat maakt het uit.
Naast de kuddes loslopend vee, kwamen we ook regelmatig dit soort van "openbaar (vee)vervoer" tegen.
Aan het eind van de middag stapten we uit voor het hostel in Yerevan, waar een dame met lang zwart haar op een bankje zat te wachten. We hadden meteen door dat dit de gids moest zijn. En zei had meteen door, dat wij de twee toeristen uit Nederland moesten zijn.
We werden het hostel ingeloodst en daar pakte ze haar tas uit, een doos gebak en een pak vruchtensap als introductie.
Na de korte ontmoeting, want ze had nog een avondprogramma in gedachte, verliet ze het hostel en konden wij ons opfrissen en klaar maken voor een etentje in het park achter het Armeens Opera Theater.
Het hostel was best oké, behalve dan de tien trappen die er beklommen moesten worden.
De gasten over het algemeen jong en erg internationaal: Taiwan, Iran, Dubai..........en opmerkelijk, allemaal in Yerevan om een visum naar Amerika te regelen.
Yerevan lieten we na anderhalve dag achter ons, om op weg te gaan Nagorno-Karabach, officieel Artsakh sinds een referendum 20 februari 2017.
Daarmee is er ook een nieuwe Grondwet in werking getreden, en kan er sneller besloten worden over veiligheidszaken. Dit staat natuurlijk niet helemaal los van de politieke en staatkundige situatie van dit door niemand erkende land. De oorlog met Azerbijan, dat juridisch gezien "eigenaar" is, staat voor sommigen van jullie mogelijk nog ergens in het geheugen.
De rit naar Shushi, ooit één van dé culturele steden in de zuidelijke Kaukasus, duurde lang, erg lang.
Eigenlijk moet ik zeggen, we hebben er de tijd voor genomen, om alle interessante punten onderweg tijd te gunnen. Variërend van het schitterende uitzicht op de berg Ararat (symbool van Armenië op Turks grondgebied), tot het stiekem begluren van Nakitchevan (één Azerbijaanse enclaves in Armenië, en door onze gids herkent als "neutral zone") vanachter een heuveltje. Van het genieten van een heerlijke lunch en nog betere zoete rode Arani wijn bij een Iraanse familie, tot een tocht met de langste kabelbaan ter wereld om het Tatev-klooster te bereiken.
En als al die afleiding nog niet genoeg was, dan viel je onderweg vanzelf stil van de ongelooflijk schitterende landschappen en kleurspektakels die moeder natuur tussen hemel en aarde gecreëerd heeft.
De dubieuze staatkundige situatie van Artsakh (zo zal ik het nu maar noemen, want actueel, en een stuk korter) tekende zich fijntjes af aan de grens met Armenië.
Puur op de kaart bekeken, rij je eerst nog een handvol kilometers door Azerbijan, om vervolgens de grens met Artsakh te passeren. Echter, zodra de grens van Armenië wordt gepasseerd, staat er gelijk al een bord langs de weg, dat hier de Republiek Artsakh begint, en dat je welkom wordt geheten. Enkele kilometers verderop volgt dan de echte grens, die we in het donker zonder al te veel oponthoud konden passeren.
De grens kun je passeren zonder visum, maar die heb je uiteindelijk wel nodig.
Via vele haarspeldbochten trokken we de laatste uurtjes door de heuvels van deze mini-staat, om rond tien uur in de avond bij onze eerste accommodatie, in Shushi, aan te komen.
De volgende ochtend werden we netjes om half acht gewekt door....... een aardbeving. Nu hebben wij nog nooit een aardbeving meegemaakt, dus was het toch wel een beetje vreemde ervaring, dat het bed heen en weer begon te schudden. Het duurde ook maar een paar seconden, maar we waren in ieder geval gewekt.
Deze ochtend dus op weg naar de hoofdstad van Artsakh, Stepanakert.
Onderweg hielden we halt bij 'één van de drie tank-monumenten, die het land rijk is, en het was daar, dat we de eerste vorm van OV konden spotten, de reguliere busdienst tussen Stepanakert en Shushi.
Ik zal dit verslag verschoond proberen te houden van alle culturele (lees kerk/klooster) uitstapjes, want dan komt er echt geen eind.
Het visum werd vlot geregeld, we mochten 21 dagen blijven van de autoriteiten. Alles kon worden bezocht, behalve gebieden in de "protected areas". Deze gebieden worden eigenlijk dagelijks beschoten door de "andere kant" (lees Azerbijan), de oorlog is officieel nooit beëindigd. En we hoorden dan ook dagelijks het geknal van geweren en ander geschut in de verte.
Nabij de hoofdstad vind je het vliegveld, dat nog in 2009 geheel is gerenoveerd.
Door, al weer, de politieke situatie is er echter nog steeds geen IATA-code voor uitgegeven, en zal Azerbijan ook geen enkele vliegbeweging van en naar het vliegveld toelaten.
Dus het staat een beetje te verpauperen eigenlijk.
We hadden geluk met het tijdstip van ons bezoek, want er bleek personeel aanwezig.
De manager himself, tenminste zo introduceerde hij zich aan ons, nodigde ons zonder omhaal uit een kijkje binnen te nemen.
We mochten overal foto's van maken, behalve van de landingsbanen.
Alles stond er ongebruikt, maar compleet bij.
Zelfs de informatieschermen waren, min of meer, voorbereid.
Na een bezoek aan Askeran, en het daar aanwezige fort, en een museum, reisden we terug naar Stepanakert, waar ik nog snel een rondje busstation deed voor wat OV.
Fort bij Askeran.
En er moest natuurlijk af en toe ook wat gegeten worden, zoals Zhingalov Khats.
Groenten en kruiden in een heerlijk warm brood (lavash).
Artsakh is een bijzonder "no-mans-land", en zeker een bezoek waard. Wat mij betreft, ik heb er nog niet genoeg van gezien, dus de bucketlist is nog steeds niet afgewerkt.
De natuur is schitterend, het volk is relaxed en super vriendelijk.
Uiteraard zie je veel ruïnes van de oorlogsperiode. Veel wordt ook weer opgeknapt, andere gebouwen zullen waarschijnlijk langzaam door de natuur verzwolgen worden, zoals de moskee in Shushi.
We hebben drie dagen door het gebied gereisd, de vierde dag was terug naar Yerevan.
Een laatste plaatje van Artsakh, in de regio Karvatchar in het noorden van de republiek,
Aangezien we een creatieve gids hadden, had ze een alternatieve route terug voor ons in petto.
Deze voerde door de Sotk-pas. een rit door sneeuw bedekte bergen in een onaards landschap.
Eenmaal de grens van Armenië gepasseerd, kregen we al vlot zicht op Lake Sevan, wat gedurende lange tijd aan onze rechterzijde lag, om uiteindelijk na een rit van 8 uur weer in Yerevan aan te komen.
Hier verblijven we nog twee dagen, om daarna terug te keren naar Tbilisi van waar uit we Georgië gaan verkennen, althans een paar stukjes ervan.
In Yerevan bezoeken we uiteraard het Genocide Memorial en de schitterende parken, met opvallend veel sculpturen. Ook een trapwandeling op de Cascade ontbreekt niet, maar dan wel downhill. En dat was met de heersende temperatuur rond de dertig al uitdagend genoeg.
Buiten de stad bezoeken we de tempel van Garni, één van de weinige voorchristelijke monumenten in het land.
Direct gevolgd door het imposante en deels uit de rotsen gehouwen klooster van Geghard.
Voor beide monumenten geldt, dat het echte toeristische trekpleisters zijn, en je er dus het best zo vroeg mogelijk bent.
En bij het klooster waren veel stalletjes met snuisterijen te vinden, alsmede allerhande eetwaar.
Een stukje cake gaat er ook goed in, zoals bijvoorbeeld deze Geghard gata.
Vlakbij ons hotel stond dit schitterende voertuig geparkeerd, geen OV maar militair vervoer, aldus de gids
Het station in Yerevan is meer dan één plaatje waard, al viel het aantal treinen erg tegen.
Nog wel een aantal voertuigen metro in de verte.
En allerhande busmaterieel rondom het station.
Meer succes voor wat betreft busplaatjes hadden we de volgende dag bij één van de busstations, waarbij de belangstelling voor het materieel bij het personeel niet onopgemerkt bleef, en er eentje heel trots bij zijn troetelkindje ging staan poseren.
Naast al het oude materieel, zagen we ook heel veel nieuwere korte busjes rondrijden (made in China?), soms met en soms zonder airco.
De terugtocht naar Tbilisi verliep voorspoedig. De chauffeur die we hadden, koos voor de "kortste" route en dat scheelde toch al gauw twee uur op de rit.
In Tbilisi verbleven we van 16 tot en met 22 mei. We reisden dus niet meer van hotel naar hotel, maar hielden het centraal, wat in Georgië vanuit de hoofdstad ook goed is te doen.
De gids die we hadden ingehuurd, wou na haar job voor ons graag zelf een week op vakantie naar Georgië.
Dus een deal was snel gesloten. We kenden elkaar goed na een week, en een goed Engelssprekende tolk met een overdaad aan humor was nooit weg. Daarnaast had ze vanuit haar studentenleven nogal wat contacten in Tbilisi, die haar goeie tips konden geven over enkele leuke trips en gunstige prijzen.
Dat laatste is overigens allemaal niet echt spannend, want Georgië is heel goed betaalbaar, ietsje prijziger dan de andere twee, maar toch.
We hadden een paar prachtige kamers op de zestiende verdieping van een intrieste betonkolos, inclusief moderne keuken en riant terras met uiteraard riant uitzicht.
De liften waren een attractie op zich, in ieder geval was ik iedere keer weer blij, dat we veilig uit konden stappen.
Behalve de hoofdstad, hadden we drie bestemmingen in gedachte in dit schitterende land. De gids zou de laatste bestemming niet meer mee gaan, maar dan haar vrienden gaan bezoeken.
Voor alle bestemmingen hadden we dezelfde chauffeur met dezelfde luxe Mercedes ingehuurd.
In Georgië kun je beter uit de voeten met OV dan in de twee andere landen, maar toch kom je nooit op zo veel fraaie plekken binnen de beperkte tijd, als met een taxi, die de hele dag tot je beschikking staat.
Goed de volgende dag Tbilisi verkennen. Het zonnetje scheen weer volop, al was dat zeker niet alle dagen het geval hoor. We hebben ook beste plensbuien met knallend onweer gehad, en mist op verkeerde momenten, toen we bijvoorbeeld de hoge toppen van het Kaukasus-gebergte in gingen.
Tbilisi is een stad van uitersten, zeker waar het architectuur betreft. Tijdens de reageerperiode van Micheil Saakasjvili. Hij joeg in 2003 Sjevardnadze het parlementsgebouw uit, en maakte schoon schip met de wijdverbreide corruptie in het land. Uiteindelijk een aantal jaren later zou corruptie zijn eigen val inluiden.
In de tussentijd verrees het één na het andere futuristische bouwsel. Velen fronsten hun ogen, paste dit allemaal wel in die prachtig oude stad? Wij vonden het niet misstaan, een mooie mix van scherpe tegenstellingen. Een schitterende balans van klassiek en modern.
Restaurants en andere horeca in overvloed, en fantastisch voedsel en uitstekende wijn.
Marshrutka's.....natuurlijk.
Het Presidentieel Paleis.
De kabelbaan, die je over de stad en de rivier Kupra naar het Fort brengt en het standbeeld van "Moeder Georgië".
Maar ook prachtige analoge verbindingen.
En de Kathedraal van de Heilige Drie-eenheid, met vele verdiepingen, echt immens.
Muzikanten bij het metrostation op het Vrijheidsplein.
De volgende dag was het tijd voor een uitje buiten de grote stad. Op het programma stond Gori (geboorteplaats van Stalin), met een bezoek aan het naar hem genoemde museum en vervolgens naar het grottencomplex Uplistsikhe, tien kilometer daar van verwijderd.
Al meteen struikelden we over de eigen spoorwagon van Joseph.
Inclusief badkuip en douche.
Werkkamer.
Vergaderruimte.
Verlichting en verluchting.
Verder bevat het museum een bonte kakofonie aan snuisterijen, schilderijen, documenten, sculpturen, medailles, oorkondes,.............alles ter verering van de "grootste" Georgiër, die er ooit heeft bestaan.
Dat laatste denken ze dan alleen nog in Gori natuurlijk.
De fraaie treinwagon ten spijt, wij hielden het bij onze eigen wagon.
Een paar plaatjes van het voornoemde grottencomplex.
De tweede bestemming die we in Georgië hadden gepland, was een trip naar het hooggebergte aan de grens met Rusland.
De dag begon regenachtig en na een tijdje gereden te hebben, werd het er allemaal niet beter op.
Uiteindelijk kwamen we in dichte mist terecht, waardoor we al gauw niet veel meer zagen, dan de vangrail in de haarspeldbochten.
Onderweg wees de chauffeur ons even op een pijpleiding, die de gasvoorziening tussen Rusland en Armenië borgt, Tenminste zo lang terroristen er van af blijven. Kort na ons bezoek werden er zeven mensen opgepakt in verband met het beramen van een aanslag op deze pijp.
In het plaatsje Kasbegi verlieten we noodgedwongen onze comfortabele taxi, om over te stappen in een forsere fourwheeldrive, om een glibberig traject langs steile hellingen aan te gaan voor het einddoel Gergeti Trinity Church, zo'n vijf kilometer zuidelijk van de grens met Rusland dus.
De rit was echt een sensatie, de organen kregen het knap voor de kiezen.
Op het plaatje zie je de karrensporen, waarlangs we glibberden en gleden.
Uiteindelijk kwamen we aan op de plaats van bestemming. De mist had al een tijdje plaats gemaakt voor dreigende wolkenpartijen, dat maakte, dat we de toppen van het Kaukasus-gebergte net niet te zien kregen, maar het plaatje was er niet minder spectaculair om. Linksonder zie je het dorp, waar we over waren gestapt op de 4x4.
Terug van een inspannende dag, wisten we in ieder geval zelf nog even creatief in de keuken te zijn.
De avond was heerlijk op het dakterras van ons hotel.
De volgende dag in Tbilisi, lieten we lijf en leden een dag rust gunnen. Al betekende dit niet, de hele dag in bed doorbrengen, maar we bleven binnen de stadsmuren. Zo was er gelegenheid eens een bezoekje aan het station van de stad te brengen, en wat rond te neuzen. Er stond nogal wat materieel geparkeerd.
Het station in Sovjet-beton, met rechts de meest recente aanbouw.
Nog wat meer materieel.
Het bijbehorende busstation, met overwegend marshrutka's en touringcars.
En nog wat antiek op rails.
Twee Russische locs...
...die deze trein van Tbilisi naar Baku gingen brengen.
Op het perron heb ik getracht, deze trein iets beter in beeld te krijgen, maar de overijverige beveiligingsbeambten waren onvermurwbaar, al bleven ze ondanks mijn gezeur erg vriendelijk.
De stationshal van Tbilisi.
Op het Vrijheidsplein heb ik nog een paar plaatjes MAN-bussen kunnen vastleggen.
Dit is wel zo ongeveer het nieuwste, wat er rijdt en kenden hun introductie in 2016.
Geen oud Hollands materieel meer, maar natuurlijk wel deze gele.
De stad heeft een bonte verzameling aan architectuur. Ook niet onlogisch door de invloed van de vele culturen, die de geschiedenis van dit gebied kent. We vonden het heerlijk zonder kaart wat door de stad te slenteren, overal dook wel weer een aardig plaatje op, zoals bijvoorbeeld dit schitterende luxe hotel.
Sommige menukaarten waren erg expliciet, zo hield dit een beetje het midden tussen een foto van een operatie, of een vorm van porno, die mij tot dusver (gelukkig) is ontgaan.
De laatste bestemming op ons wensenlijstje betrof het David Gareja-klooster op de grens met Azerbijan.
Oppassen dus, dat we niet in handen van de Azerbijaanse autoriteiten vielen, nu met een visum voor Artsakh in het paspoort. De grens in dit gebied is redelijk onbestemd, en loopt "ergens over de kam van de heuvel" waar het klooster in uitgehouwen is. De facto rij je met de auto naar het klooster zelfs een handvol meters over Azerbijaans grondgebied.
Maar goed, dat is dus allemaal goed gegaan, de tocht was pittig, De laatste 25 kilometer hebben we in circa anderhalf uur afgelegd, en de taxi-chauffeur maakte zich grote zorgen.
Uiteindelijk kregen we alles en iedereen heelhuids op de bestemming en werden we beloond met een schitterend schouwspel.
De weg er naar toe.
Hieronder uitzicht over zuidelijk Georgië.
Boven op de heuvelrug ligt "zo ongeveer" de grens met Azerbijan.
De dagen waren geteld, de handbagage kon worden gepakt. De dag van vertrek was aangebroken, en per bus gingen we naar het vliegveld. Daar aangekomen nog een poging ondernomen iets meer van het treinstation gefotografeerd te krijgen. Deze keer hadden we dus geluk, de security was vandaag niet aanwezig.
En dus een blik in de stationshal.
Een trappenpartij.
En lege perrons, wat wil je met twee treinen per dag.
Rond een uur of drie kwam het vliegtuig aan, dat ons naar Kiev ging brengen.
Om laat in de avond op een verlaten busstation van Hilversum te merken, dat ik nog een klein uurtje geduld moest hebben, voordat eindelijk het eigen nest bereikt was.
We hebben twee weken voorbij zien vliegen. De indrukken waren af en toe onbeschrijfelijk, niet alleen landschappelijk, maar ook op het gebied van gastvrijheid en openheid van de bevolking.
Ik kan iedereen aanraden dit gebied eens te bezoeken. En ik ga zeker nog eens proberen Artsakh opnieuw in de planning te zetten. Hopelijk krijgt het land internationale erkenning, zodat het nog eens mogelijk wordt er rechtstreeks naar toe te vliegen.
Voor wie behoefte heeft aan een gedetailleerder verslag kan terecht op LonelyPlanet Engelstalig):
https://www.lonelyplanet.com/thorntree/ ... akh-part-1
https://www.lonelyplanet.com/thorntree/ ... akh-part-2
En wie nog wat meer plaatjes van het gebied wil bekijken, kan die op Flickr vinden:
https://www.flickr.com/photos/westwaart ... 1474077133
Dank voor het lezen.
.
