* Deel 1: Inleiding+heenreis
* Deel 2: Chur en Arosa
* Deel 3: Van Chur naar Tirano: Bernina-Express
* Deel 4: Rondje met de Rhätische Bahn door Graubünden
De vijfde reisdag is alweer aangebroken. Vandaag (1 september 2008) zal ik Chur verlaten en naar het volgende overnachtingsadres reizen, namelijk naar Brig in Wallis. De treinreis zal gaan langs de Rijn naar Disentis/Mustér, via de Oberalppass, langs Andermatt en vervolgens door de Furka-Basistunnel via de Goms (het Rhonedal) naar Brig.
Het betekent dus ook het laatste ritje met de Rhätische Bahn, het traject van Chur naar Disentis/Mustér. Vandaag komt er ook een ander smalspoorbedrijf in beeld, namelijk de Matterhorn Gotthard Bahn. Vanaf Disentis/Mustér verzorgt dit bedrijf het treintraject over de Oberalppass en via Andermatt naar Brig (en daarna verder naar Zermatt). Ook komt er een fenomeen aan bod dat de Rhätische Bahn niet kent: namelijk de tandradaandrijving voor de steilere hellingen.
Het traject dat ik vandaag ga reizen is ook een gedeelte van de route van de Glacier Express.
De Glacier Express begint in St. Moritz en rijdt via de Albulastrecke (zie ook eerdere delen van dit verslag) naar Chur. Hierna via de bovengenoemde route naar Brig, vervolgens wordt er nog doorgereden naar Zermatt.
De Glacier Express-treinen, die al meer dan 75 jaar in de dienstregeling staan, hebben speciale panoramarijtuigen (net zoiets als bij de Bernina Express). De treinen worden gecombineerd door de Rhätische Bahn en de Matterhorn Gotthard Bahn gereden. De route wordt in ongeveer 8 uur afgelegd. Ik ga de route met de gewone treinen afleggen, maar de Glacier Express-treinen zullen we vandaag nog veelvuldig tegenkomen.
Hieronder (zoals inmiddels gebruikelijk) een kaartje met de route van vandaag:
En een overzichtje met de gebruikte treinen:
Rond 9.30 uur kom ik aan op het station van Chur. Aangekomen op het perron zie ik nog net deze oude elektrische smalspoorlocomotief van de Rhätische Bahn staan
. Net voordat deze wegrijdt met een goederentrein kan ik hem nog vastleggen:
Volgens het typeplaatje is de loc gebouwd in 1929, die gaat dus al een behoorlijk tijdje mee :D .
Na een paar minuten komt mijn trein naar Disentis/Mustér voorrijden.
Ook weer treinpersoneel genoeg op het perron. Een aantal rijtuigen van deze trein blijkt gereserveerd te zijn voor groepen. Een medewerker gaat keurig de trein langs en hangt aan de betreffende rijtuigen het juiste reserveringsbordje. Ik heb wel meer gezien dat er op deze manier rijtuigen worden afgehuurd. Het nadeel is dat je bij het instappen wel even moet opletten in welk rijtuig je mag gaan zitten (en anders wijst de conducteur je er wel op zoals ik al gemerkt heb). Een voordeel is dat je als “normale” reiziger niet tussen een groep schoolkinderen terecht komt, die hebben netjes hun “eigen” rijtuig
.Met een paar minuten vertraging vertrekt even voor 10.00 uur de trein, er wordt (uiteraard) nog even gewacht op een vertraagde SBB-trein. Een paar kilometer verder passeren we de fabrieken van Ems Chemie. Leuk detail is dat vanaf Chur tot hier de spoorlijn met drie rails is uitgevoerd, zodat naast de smalspoortreinen van de Rhätische Bahn hier ook de goederentreinen van de SBB (normaalspoor) kunnen komen.
Na Reichenau-Tamins buigt naar links de spoorlijn richting Filisur/St. Moritz af (Albula-traject), onze trein buigt af naar rechts en gaat de Vorderrhein over.
Vanaf hier gaat de Rijn door een diep uitgesleten dal (de “Rheinschlucht”), waardoor zich ook de spoorlijn slingert. Het dal wordt steeds smaller en ruiger.
Bij Versam-Safien zijn honderden meters hoge, witte rotswanden te zien. Overbodig om te zeggen dat dit weer een erg mooi traject is
. 
Bij Castrisch wordt het dal weer breder, en weer zijn er van die fraaie stationsgebouwtjes te zien. Dit gedeelte van het Rijndal heet de “Surselva”.
We volgen nog steeds de Rijn, waarover dit mooie bruggetje ligt.
De stationsnamen, zoals Tavanasa-Breil/Brigels, Rabius/Surrein en Sumvitg-Cumpadials, verraden dat we weer in een gedeelte zitten waar het Retoromaans de voertaal is.
Vijf kwartier na vertrek uit Chur komt het kloosterdorp Disentis/Mustér in zicht, dat op ruim 1100 m hoogte ligt.
Na aankomst in Disentis/Mustér zet ik de trein nog even op de foto.
Tot zover de ritjes van de Rhätische Bahn. Vanaf Disentis/Mustér wordt de treindienst uitgevoerd door de Matterhorn Gotthard Bahn (MGB), welke dezelfde spoorbreedte hanteert als de Rhätische Bahn. Het gebied van de MGB loopt vanaf Disentis/Mustér naar Brig en daarna verder tot Zermatt.
De MGB bestaat nog maar vijf jaar, dit bedrijf is in 2003 ontstaan uit een fusie tussen de Furka-Oberalp-Bahn en de BVZ Zermatt-Bahn.
Na een uurtje pauze in Disentis/Mustér (koffietijd ...) komt even voor 12.00 uur de trein binnen waarmee ik over de Oberalppass in de richting van Andermatt zal reizen.
Ook in de treinen van de MGB is er op de tafeltjes een kaartje afgebeeld met de treinroutes ...
... en wat wetenswaardigheden over het spoorwegnet van de MGB.
Nadat er aansluiting is gegeven op de trein uit de richting Chur en de reizigers weer uitgebreid welkom zijn geheten in het Duits, Frans, Engels en Retoromaans vertrekt de trein mooi op tijd.
Direct na vertrek begint een tandradtraject, waarna de trein meteen begint te klimmen.
De treinen van de MGB zijn voorzien van een tandradaandrijving, die helpen bij het klimmen en dalen op de steile gedeelten van het traject. Op deze stukken ligt de snelheid niet hoger dan 35 km per uur.
Na Segnas, een klein stationnetje met een fraai wachthuisje ...
... begint er weer een geweldig mooie klim :pos: .
Bugnei is weer een erg mooi dorpje met een enorm klein stationnetje ...
Onder Sedrun wordt de nieuwe Gotthard Basistunnel geboord, een bijna 60 km lange tunnelverbinding onder de Gotthardpas door, die vanaf 2017 een snelle verbinding tussen het noorden en het zuiden van Zwitserland (Tessin) moet geven.
Bij Sedrun is een 800 m diepe boorschacht voor de tunnel, getuige dit bord.
Vanaf Sedrun wordt het weer flink klimmen naar de 500 m hoger gelegen Oberalppass. Uiteraard hier ook weer met behulp van het tandrad. Inmiddels wordt het wel een stukje kouder... Bij het station van Dieni kruisen we een Glacier Express.
Het stationnetje van Tschamut-Selva, waar ook goed de tandradrail te zien is.
Inmiddels komen we boven de boomgrens. Langs de spoorlijn loopt ook de autoweg die over de Oberalppass loopt. Deze weg is 's winters gesloten, zodat de spoorlijn in die periode de enige verbinding over de pas is. Er rijden dan ook autotreinen tussen Sedrun en Andermatt.
Aan de linkerkant is de enorme stuwdam van de Curnera-Stausee te zien.
De klim naar de Oberalppass gaat door een aantal tunnels en lawinegalerijen, om de spoorbaan tegen de ruige winterse omstandigheden te beschermen.
We klimmen verder richting de Oberalppass ...
... waar we om exact 13.00 uur op het station bovenop de Oberalppass aankomen. De Oberalppass ligt op ruim 2000 m hoogte, dit is het hoogste punt van de treinreis van vandaag en tevens ook van de Glacier Express.
De trein staat hier een uur stil (volgens de dienstregeling). Deze onderbreking dient om een aantal Glacier Express-treinen doorgang te verlenen, waarvan er hier binnen een uur maar liefst vier langskomen. Vanwege het enkele spoor zijn er maar weinig passeermogelijkheden, zodat onze trein hier een uur moet wachten.
Een uur wachten is hier absoluut geen straf, de omgeving is schitterend
. Bij de Oberalppass ligt een groot stuwmeer.
Onze trein wordt inmiddels op een zijspoortje gerangeerd ...
... zodat de Glacier Express-treinen ongehinderd kunnen passeren.
Het uitzicht over het meer is geweldig :pos: .
Hierboven op de pas is het behoorlijk koud (ongeveer 10 graden) en bewolkt.
Inmiddels passeert er weer een tweetal Glacier Express-treinen. Dan is het kleine stationnetje van Oberalppass behoorlijk vol.
Hieronder nog een tweetal filmpjes van de aankomst en het vertrek van een Glacier Express-trein op het station van de Oberalppass.
[youtube]http://nl.youtube.com/watch?v=obV4DI8S_9M[/youtube]
[youtube]http://nl.youtube.com/watch?v=wBp4ubv5hKI[/youtube]
Om exact 14.00 uur, als de laatste Glacier Express gepasseerd is, vertrekken we in de richting van Andermatt. De rit gaat door de lawinegalerijen langs het stuwmeer en hiermee verlaten we Graubünden en rijden we het kanton Uri binnen. Direct begint de afdaling.
Weer begint een geweldige rit door een onherbergzame omgeving.
[youtube]http://nl.youtube.com/watch?v=EhVMYYD--uk[/youtube]
Langzaam wordt tussen de bewolking door het Urserental zichtbaar, waarin onder andere de plaats Andermatt ligt.
In onderstaand filmpje hoor je ook duidelijk als de trein het tandradgedeelte oprijdt.
[youtube]http://nl.youtube.com/watch?v=p46T7OIJdfQ[/youtube]
Hier begint een geweldig mooie afdaling tussen de wolken door.
Door een aantal tunnels slingert het spoor zich een weg naar beneden.
Ook de autoweg over de Oberalppass gaat hier met vele bochten naar beneden.
Geweldig mooi uitzicht hier
, waar ook het spoor beneden in de diepte weer zichtbaar is.
Inmiddels wordt Andermatt beter zichtbaar en komt er langzaam een eind aan de zeer spectaculaire afdaling. Rechts is het spoorwegstation te zien, wat vanaf deze hoogte net een modelspoorbaantje lijkt.
Om 14.30 uur bereikt de trein Andermatt, dat tevens het eindpunt van deze trein is. Andermatt ligt op ruim 1400 m hoogte en is ook een bekende wintersportplaats. Het schijnt een behoorlijk sneeuwzekere plaats te zijn, en mede door de gunstige ligging een aantrekkelijk gebied voor wintersport.
Andermatt is ook een spoorwegknooppunt, waar een werkplaats van de MGB gevestigd is. Hier sluiten de treinen van de Oberalppass aan op de treinen richting Brig door de Furkatunnel. Ook is er een spoorlijn naar Göschenen (de Schöllenenbahn, schijnt ook zeer spectaculair te zijn ...), waar aansluiting is op de Gotthard-lijn richting Luzern/Zürich en Tessin/Italië.
De aansluitende trein die mij verder door het Rhonedal richting Brig zal brengen staat al gereed voor vertrek.
Vanuit het station van Andermatt is mooi te zien hoe een Glacier Express bezig is met de afdaling vanaf de Oberalppass :D .
Om 14.37 uur vertrekt de volgende trein van de MGB richting Brig. Vanuit Andermatt klimmen we door het Ursenental richting Realp.
In Realp begint de ruim 15 km lange Furka-Basistunnel. Deze tunnel is in 1982 geopend en vervangt sindsdien de spoorroute over de Furkapas. Sinds de opening van de tunnel kan het traject dus het hele jaar bereden worden. Dit kon niet over de oude Furkapasroute. In de winter werd de complete bovenleiding van de spoorlijn gesloopt en in het voorjaar weer opgebouwd, om deze tegen de winterse weersomstandigheden te beschermen. Een behoorlijk karweitje steeds dus ...
Sinds een aantal jaren wordt een gedeelte van het traject over de Furkapas weer gebruikt door stoomtreinen van de DFB, die in de zomermaanden regelmatig de route rijden. Hiertoe is het spoor opgeknapt en zijn er oude rijtuigen gerenoveerd.
Hieronder het station van Realp. Hier splitst zich het stoomtreintraject over de Furkapas af van onze route door de Furkatunnel. Ook rijden vanaf hier regelmatig autotreinen door de tunnel, in de winter de enige verbinding tussen de kantons Uri en Wallis.
Na Realp begint de Furkatunnel die enkelsporig is uitgevoerd. Halverwege is een dubbelsporig gedeelte, waar onze trein even wacht op de tegentrein.
We komen na een kwartiertje weer de tunnel uit bij Oberwald.
We zijn inmiddels in het kanton Wallis aanbeland (Valais in het Frans). De rit gaat verder door het Rhonedal richting Brig. Dit bovenste gedeelte van het Rhonedal wordt de Goms genoemd.
Er volgt weer een mooie rit door het brede en groene dal met schitterende dorpjes. Bij Reckingen passeert weer een Glacier Express en ligt een heel mooi overdekt houten bruggetje over de rivier, helaas te laat voor een foto ...
Voor Fiesch komt af en toe de Rhone in zicht, die zich vanaf hier behoorlijk diep door het dal slingert.
Er volgt weer een mooie afdaling naar Fiesch, waar weer gebruik gemaakt wordt van de tandradaandrijving. Typisch voor deze streek zijn de donkere houten huizen, hieronder het uitzicht op Fiesch.
Na Fiesch volgt er weer een steile afdaling met een keertunnel en verschillende viaducten, zoals hier bij Grengiols waar beneden het spoor zichtbaar is waar we binnen enkele minuten overheen zullen rijden. Ook is het Grengiolsviaduct te zien, waarmee we direct na de keertunnel de Rhone oversteken.
Bij Betten is het dal weer erg smal, waar alleen ruimte is voor de rivier, de autoweg en het spoor.
Deze regio is ook een bekend vakantiegebied. De hoger gelegen Bettmeralp, Riederalp en Eggishorn liggen aan de Aletschgletscher, met een lengte van meer dan 20 km en een oppervlakte van ruim 115 vierkante kilometer de grootste gletscher van de Alpen. Vanuit de trein is de gletscher niet te zien, vanaf onder andere de stations Betten Talstation en Mörel gaan er kabelbanen die richting op. De trein wordt vanaf hier behoorlijk druk met reizigers (vooral wandelaars zo te zien) die met de kabelbanen daar vandaan komen.
Even na half vijf komt de trein aan op het spoorwegknooppunt Brig. Vanuit deze plaats gaan er spoorlijnen door de Simplontunnel richting Italië (Domodossola/Milaan), richting Lausanne/Genève, richting Zermatt en over het Lötschbergtraject richting Bern. Sinds december 2007 is er ook een route door de nieuwe Lötschberg-basistunnel, waardoor de verbinding naar het noorden van Zwitserland een stuk sneller is geworden.
Brig is voor mij het eindpunt vandaag, en ook het overnachtingsadres voor de komende drie dagen. Hieronder nog even het interieur van het MGB-treintje.
Nog een foto van de trein na aankomst in Brig.
De smalspoortreinen van de MGB komen aan op de perrons aan de voorzijde van het station, links op de foto is het stationsgebouw te zien waar momenteel flink verbouwd wordt. In dit eigenlijke station komen de treinen van de SBB (normaalspoor).
Eindpunt voor vandaag, met de stadsbus ga ik naar het hotel. In het volgende deel gaan we verder met de Matterhorn Gotthard Bahn naar Zermatt.
