Hoe anders ligt dat met de trein. Een snelle blik op de kaart maakt al snel duidelijk hoe de huidige situatie ontstaan is. De hoofdverbinding in deze regio, de spoorlijn tussen Sint Petersburg en Warschau, werd aangelegd tussen 1851 en 1862. De spoorlijn liep destijds volledig over Russisch grondgebied. Hoewel deze hoofdlijn nog steeds duidelijk zichtbaar is op de kaart doorkruist die tegenwoordig 3 keer de grens tussen de Europese Unie en Rusland, hetgeen personenvervoer lastig maakt.
De belangrijkste noord-zuid verbinding in de regio is dus nauwelijks meer geschikt voor de verbinding tussen de Baltische staten onderling. Bovendien is voor de verschillende landen de verbinding met Rusland altijd belangrijker geweest dan de verbindingen onderling. Zoals op het kaartje te zien maak ik wel gebruik van de originele lijn tussen Daugavpils en Vilnius en vanaf Białystok weer, verder Polen in.
Een ander probleem is de afwijkende spoorwijdte. De Russen legden de spoorlijn destijds aan met een spoorwijdte van 1520 milimeter, in Rusland gebruikelijk. Rond 1920 is het Poolse deel van de lijn al omgebouwd naar de in het grootste deel van Europa gebruikelijke 1435 milimeter. De rest van de lijn heeft de Russische spoorwijdte altijd behouden en de lijn is zelfs onderbroken tussen Białystok en Vilnius.
Omdat Estland, Letland en Litouwen pas veel later onafhankelijk zijn geworden ligt in deze landen grotendeels nog Russisch breedspoor. Voor de verbinding met Rusland natuurlijk ideaal, maar voor de verbinding met Europa niet bepaald handig.
Ambities voor een snelle spoorlijn tussen de drie landen onderling zijn er wel, maar de uitvoering lijkt nog op zich te laten wachten. Het zogeheten Rail Baltica project ambieert een hogesnelheidsverbinding (> 200 kilometer per uur) tussen Białystok, Kaunas, Rīga en Tallinn (en er wordt zelfs gesproken over een tunnel naar Helsinki). De uitvoering wordt in normaalspoor (1435 milimeter), zodat er op termijn een nachttrein vanuit Nederland ingelegd kan worden (whisful thinking, niet echt opgenomen in de plannen).
Vooralsnog ligt er alleen tussen Białystok en Kaunas een noormaalsporige lijn, over een traject dat overigens allerminst geschikt is voor snelheden van 200 kilometer per uur. Maar daarover meer verderop in dit verslag.
Hoewel ik mij had voorgenomen deze regio pas weer te bezoeken als dat wat efficiënter mogelijk was per trein kwam het nu eenmaal zo uit om vanuit Stockholm via Åland naar Tallinn te reizen zoals in mijn vorige verslagje beschreven en als ik dan toch in Tallinn ben en naar huis wil is de leukste manier natuurlijk dat per trein te doen. Het belangrijkste dat je nodig hebt is voldoende tijd, want je hebt zeker drie dagen nodig om vanuit Tallinn Polen te bereiken.
Treinkaartjes kosten overigens niet veel, hoewel Interrail sinds dit jaar in alle drie de landen geldig is, zal het bijna altijd voordeliger zijn om gewoon losse kaartjes te kopen. Dat kan zelfs in de vorm van e-tickets, met uitzondering van de grensoverschrijdende lijn naar Polen.
Genoeg introductie lijkt me zo. Hier nog een kaartje van de hele reis in de spoiler.
- Spoiler: show
Tram stop in front of Tallinn train station by Zugführer, on Flickr
2. De Estse spoorwegen maken gebruik van Flirt-treinstellen, geleverd tussen 2012 en 2014. Sinds 2014 verzorgt Elron het personenvervoer in heel Estland, tot die tijd werd het "intercity"-vervoer uitgevoerd door Edelaraudtee, met treintjes die verdacht veel lijken op het spul waar de Letten en Litouwers nog mee rond rijden. De rechtse trein met vertrek om 08:13 gaat mij naar Valga brengen.
Tallinn train station by Zugführer, on Flickr
3. Het is ruim drie uur rijden naar Valga, een stadje op de grens tussen Estland en Letland. Er rijden vier treinen per dag op dit traject, alle dagen van de week.
Valga train station by Zugführer, on Flickr
4. Ik loop naar de grens met Letland, die gemarkeerd wordt met deze paaltjes.
Border between Estonia and Latvia in Valga/Valka by Zugführer, on Flickr
5. Ik kom nog dit wat verouderde bordje tegen, helaas is mijn Russisch niet goed genoeg, wellicht dat iemand weet waar dit bordje voor waarschuwt.
Estonian/Latvian border by Zugführer, on Flickr
6. Op het station worden alle treinen die Estland in rijden netjes aangegeven op digitale schermen, maar voor de treinen richting Letland moeten we het met dit A4tje doen. Het is vrijdag, dus nemen we de trein van 14:55 uur. Zoals te zien is het niet bepaald een duur ritje.
Valga train schedule to Latvia by Zugführer, on Flickr
7. Op spoor 2 is inderdaad een Letse trein verschenen. In de stationshal ontmoet ik medeforumlid Tom024, die geheel toevallig vandaag dezelfde reis aan het maken is en samen stappen we de Letse trein in, die een stuk minder druk is dan de Estse trein van vanmorgen.
Valga train station by Zugführer, on Flickr
8. Een handje pinda's en een onvergetelijke herinnering aan de Bobbaan van Sigulda rijker stappen we in Rīga de trein weer uit. Er komen nog genoeg mensen uit, naarmate we de hoofdstad naderden werd het ook wel wat drukker.
Rīga train station by Zugführer, on Flickr
9. Net als Tallinn was ik een aantal jaar geleden al eens in Rīga. Het is best een aardige stad en een maatje groter dan Tallinn. Ik loop er 's avonds en de volgende ochtend doorheen, tot ik aan het begin van de middag weer terug op het station ben.
Rīga train station by Zugführer, on Flickr
10. Het volgende stukje gaat met net zo'n apparaat als de andere etappe door Letland met deze DR 1, zoals ik al vermoedde een overblijfsel uit de Sovjettijd.
Rīga train station by Zugführer, on Flickr
11. 3,5 uur later en €6,53 armer arriveer ik dan in Daugavpils, de meest oostelijk gelegen stad waar ik dit reisje kom. En de enige stad waar overgestapt kan worden van het Letse op het Litouwse spoorwegennet.
Daugavpils train station by Zugführer, on Flickr
12. Daugavpils is de tweede stad van Letland, maar heeft niet meer dan 95.000 inwoners. Toch is er een eigen tramnetwerk. Slechts 20 procent van de inwoners is Lets, meer dan de helft van de inwoners is Russisch.
Daugavpils city centre with tram by Zugführer, on Flickr
Het tramnetwerk van Daugavpils bestaat uit drie lijnen. De foto hierboven is gemaakt op de plek waar lijn 1 en 3 splitsen.
13. Ik loop van het station (Stacija) naar Cietoksnis, het eindpunt van lijn 3. Ten noorden daarvan ligt een fort dat er interessant uit ziet. Dit is de eindlus bij Cietoksnis.
Daugavpils tram terminal Cietoksnis by Zugführer, on Flickr
14. Het fort van Daugavpils stamt uit de negentiende eeuw. Tijdens de veldtocht van Napoleon in 1810 werd het aangevallen terwijl het nog in aanbouw was, maar in 1878 werd het voltooid. Na de tweede wereldoorlog werd er de hogeschool voor militaire luchtvaart gevestigd en de laatste 20 jaar lijkt de huidige situatie te bestaan. Het fort staat te koop, maar het lijkt er niet op dat iemand het wel kopen. Dit is een indruk van hoe het er aan de binnenkant uit ziet, het zijn grotendeels vervallen, sovjet-achtige flats en heeft niet bepaald een gezellige uitstraling, zeker nu de zon al snel onder gaat.
Daugavpils fortress by Zugführer, on Flickr
15. Terug in het centrum blijkt het nog 621,5 werst naar Warszawa, gelukkig niet per trojka.
Daugavpils direction sign by Zugführer, on Flickr
16. En nog een stukje trambaan, vlakbij het station. De tram rijdt bijna overal op een vrijliggende baan, die deels ook enkelsporig is.
Daugavpils tramway near train station by Zugführer, on Flickr
17. Dan wordt het tijd om terug te keren naar het station, want de trein naar Litouwen lijkt verschenen. Hing er in Valga nog een papiertje in de stationshal, hier is er nog minder informatie. Ik neem maar aan dat deze trein de juiste is en we niet zometeen per ongeluk Wit-Rusland in rijden.
Daugavpils train station with train to Vilnius by Zugführer, on Flickr
18. Op het kaartje staat "3e klasse", in de praktijk blijken de Litouwers met hetzelfde materieel te rijden als de Letten en voorheen de Esten (de hierboven al genoemde DR 1). De Litouwers blijken echter een wat meer realistische klasse-aanduiging te hanteren. Hoewel het nog veel erger had gekund zijn dit soort beklede planken niet heel comfortabel om ruim twee uur op te zetten (maar dat is het Nederlandse sprintermaterieel ook niet). Deze trein gaat overigens alléén in het weekend en rijdt dan drie keer per dag.
Interior of DR1 train between Daugavpils and Vilnius by Zugführer, on Flickr
19. Zo rond 10 uur 's avonds arriveer ik in Vilnius, waar ik de volgende dag de ochtend nog doorbreng. Ook hier was ik eerder, maar toen regende het en vandaag is het droog, dus beklim ik in ieder geval het kasteel, of wat daar nog van over is. Het uitzicht is in ieder geval de moeite waard.
Vilnius view from castle by Zugführer, on Flickr
20. Veel is er niet meer over van het kasteel, maar deze toren staat er in ieder geval nog wel. Het is een belangrijk symbool voor Litouwen en stond onder andere afgebeeld op de bankbiljetten, toen de euro hier zijn intreden nog niet had gedaan.
Gediminas' Tower Vilnius by Zugführer, on Flickr
21. Er gaat ook een liftje omhoog en omlaag, vanaf de rivierzijde.
Lift to Vilnius castle by Zugführer, on Flickr
22. Het blijkt vandaag de Litouwse onafhankelijkheidsdag te zijn, en dat zullen we weten. Overal hangen vlaggen en lopen mensen rond met papieren vlaggetjes, speldjes, of andere verwijzingen naar de Litouwse driekleur.
Vilnius city centre by Zugführer, on Flickr
23. Tijd om richting station te gaan, want er moet nog een Litouwse stad bezocht worden vandaag.
Vilnius train station by Zugführer, on Flickr
24. Deze trein gaat mij naar Kaunas brengen. Een ritje van anderhalf uur en eindelijk weer eens met een fatsoenlijke snelheid en interessant uitzicht. Het Letse landschap was niet erg indrukwekkend.
Vilnius train station with train to Kaunas by Zugführer, on Flickr
25. Aankomst in Kaunas.
Kaunas train station with train from Vilnius by Zugführer, on Flickr
26. Ik loop richting centrum en passeer het busstation, waar meer te beleven is dan rond het treinstation.
Kaunas bus station by Zugführer, on Flickr
27. Kaunas is de tweede stad van Litouwen. In het centrum ligt een brede boulevard van zo'n 1,5 kilometer lang, de Laisvės alėja en ook hier wordt de Litouwse onafhankelijkheid flink gevierd.
Kaunas Laisvės alėja by Zugführer, on Flickr
28. De Laisvės alėja gaat over in de oude stad en nog verderop ligt een kasteel, of wat daar nog van over is. Volgens mij één kelder, waar vervolgens weer het één en ander bovenop gebouwd is. Maar ter ere van de onafhankelijkheidsdag is de toegang vandaag gratis, dus ik neem graag even een kijkje.
Kaunas castle by Zugführer, on Flickr
29. Ik haal wat te eten op het busstation en keer dan terug naar het treinstation, waar zulke voorzieningen helaas niet aanwezig zijn. Je kunt vanaf hier overigens niet te voet naar het station, volgens Oost-Europese gewoonte kun je er alleen komen via een ondergronds tunnelnetwerk.
Kaunas train station by Zugführer, on Flickr
30. Nu wordt het interessant, want in Kaunas ligt naast het breedspoor ook deels normaalspoor. Op het perron waar ik deze foto maak vertrekt de trein naar Białystok, en deze sporen zijn dan ook uitgevoerd met een breedte van 1435 milimeter. De sporen aan de linkerkant van de foto zijn in het Russisch breedspoorformaat.
Kaunas train station with broad gauge and standard gauge by Zugführer, on Flickr
31. Een wat bewogen foto van de trein die ons naar Polen gaat brengen, maar beter heb ik ze niet in de aanbieding. Wie goed zoekt ziet achter de eerste pilaar Tom024 weer zitten (op een plaats voor het personeel :Y), want die heeft deze trein ook in zijn reisplanning opgenomen. Dat maakt de rit naar Polen wel zo gezellig. Ook deze trein rijdt enkel in het weekend (en op maandagochtend). We zitten 4 uur en 20 minuten in dit boemeltreintje. We waren benieuwd naar de uitvoering van de spoorlijn vanaf hier tot aan de Poolse grens, aangezien onze trein op normaalspoor rijdt, maar er binnen Litouwen verder alleen breedspoor ligt. Het blijkt dat er gewoonweg twee enkelsporige lijnen naast elkaar zijn aangelegd, tot aan Šeštokai is onze spoorlijn op het oog tweesporig, maar in de praktijk is het ene spoor 1435 milimeter breed en het andere spoor 1520 milimeter. Het is niet echt duidelijk of het de bedoeling is om in het kader van het Rail Baltica project in de toekomst het tweede spoor ook om te bouwen naar 1435 milimeter, of dat er sowieso een nieuw tracé wordt aangelegd. Zeker is dat de huidige spoorlijn niet bepaald geschikt lijkt voor de gewenste snelheden van meer dan 200 kilometer per uur, het is een bochtig geheel van Kaunas tot Białystok.
Kaunas train station with train to by Zugführer, on Flickr
32. Waar Tom024 de volgende ochtend weer om 6 uur in de trein zit om dezelfde dag Nederland nog te gaan bereiken plan ik wat meer tijd in voor Polen. Ik heb de hele ochtend nog in #Białystok, wat niet een heel spannende stad is, maar leuker dan ik had verwacht. Er zijn vooral veel parken en kasteelachtige gebouwen.
Białystok by Zugführer, on Flickr
33. Dit is het grootste paleis volgens mij. Ergens lees ik de bijnaam "Versailles van Polen", maar dat vind ik dan weer een beetje overdreven :')
Białystok Branicki Palace by Zugführer, on Flickr
34. Białystok dankt haar naam aan de Biała rivier die door de stad heen stroomt, maar heel indrukwekkend is die niet (ja, dit is hem).
Białystok Biała river by Zugführer, on Flickr
35. In Białystok ligt het busstation meteen naast het treinstation. Op de voorgrond staat een busje naar Wit-Rusland, het ziet er wel een beetje uit zoals ik me de lijndienst naar Wit-Rusland had voorgesteld.
Białystok bus station by Zugführer, on Flickr
36. Ik ga niet met de bus naar het oosten, maar neem de trein naar het westen. De intercity in het midden van de foto om precies te zijn.
Białystok train station by Zugführer, on Flickr
37. Rail Baltica wordt nog maar eens aangeprezen. Ik hoop dat er over een jaar of 10 een snelle verbinding ligt hier vandaan de Baltische staten in...
Białystok train station by Zugführer, on Flickr
38. Deze trein gaat mij naar de hoofdstad brengen. Zijn bestemming is overigens Zgorzelec, de zusterstad van het Duitse Görlitz, waar hij vanavond om 23:17 pas zal arriveren.
Białystok train station with intercity to Warszawa by Zugführer, on Flickr
39. Ik stap uit op het centrale station van Warszawa, waarbij ik altijd vooral aan het winkelcentrum met deze interesante gevel moet denken.
Warszawa next to train station by Zugführer, on Flickr
40. Maar daar kom ik niet voor, ik wil het oude centrum nog even zien, want ik weet niet meer of ik ooit zo ver de stad in ben geweest. Het Marktplein komt me in ieder geval niet erg bekend voor. Er blijkt nog een soort uitgeklede kerstmarkt bezig te zijn. Er is een schaatsbaan en nog een klein aantal eet- en drinktentjes. Best gezellig en het centrum is verder ook wel de moeite waard.
Warszawa christmas market in February by Zugführer, on Flickr
41. Ik loop verder naar het stadsdeel Praga, aan de oostzijde van de Wisła. Daar passeer ik onder andere de plaats van het voormalige Sint Petersburg station, tegenwoordig het Wileńska station. In vroegere tijden begon hier de spoorlijn naar Białystok, Vilnius en Sint Petersburg. Nu vertrekken er voornamelijk regionale stoptreinen en van het originele station is niets meer over, er is nu een winkelcentrum bovenop gebouwd.
Warszawa Wileńska station by Zugführer, on Flickr
42. Ik loop nog een stukje verder en bereik dan het Wschodnia (oost) station. Hier vertrekt zo meteen de nachttrein die ik voor komende nacht besteld heb. Mijn coupé blijkt zich bijna vooraan te bevinden, wat niet erg praktisch blijkt gezien de frequentie waarmee getoeterd wordt. Tot in Poznań doe ik geen oog dicht. Daar staan we een tijdje stil en lijken we op de een of andere manier kop te maken, want bij aankomst in Szczecin rijdt het rijtuig de andere kant op en zijn we opeens de achterzijde van de trein geworden.
Night train to Szczecin at Warszawa Wschodnia by Zugführer, on Flickr
43. Om 06:21 bereiken we keurig volgens dienstregeling Szczecin Główny. Waarom we dan om 05:45 al gewekt worden blijft voor mij een raadsel, maar goed :') Volgens mijn Bradshaw's guide is Szczecin niet erg interessant voor de gemiddelde de reiziger, dus blijf ik niet lang maar neem de eerst mogelijke trein Duitsland in.
Szczecin train station in the morning by Zugführer, on Flickr
44. Noord-oost Duitsland heeft wel wat weg van noord-oost Groningen. Het station van Pasewalk is een flink gebouw waar verder niet erg veel te doen is. Het is vooral een knooppunt in het spoorwegnetwerk van deze regio.
Pasewalk train station by Zugführer, on Flickr
45. Ik zwerf wat rond in de regio, maar ben rond het middaguur in Berlijn. Het station contrasteert mooi met dat van Pasewalk ;)
Berlin main train station by Zugführer, on Flickr
Ik reis nog door naar het noorden van Bayern, waar ik nog een aantal dagen rond reis, maar daar zal ik jullie niet mee lastig vallen.
Conclusie van dit reisje: met de trein door de Baltische staten is prima te doen, maar je hebt voldoende tijd nodig, moet een beetje plannen en niet te veel comfort verwachten. Interrail is kostentechnisch niet de moeite waard. Een rondreisje maken door er een ferry naar Zweden aan vast te plakken kan ik absoluut aanbevelen. Ik moet zeggen dat alle landen me beter bevielen dan de vorige keer. Litouwen was het leukst, maar misschien kwam dat door de nationale feestdag. Tallinn vind ik ook echt een leuke stad. Hopelijk komt er wat schot in het Rail Baltica project en kan ik over een aantal jaar dit verslag nog eens over doen zonder alleen maar boemeltreintjes te hoeven nemen.
