Deel 1 waarin ik Montréal en omgeving verken staat hier.
Ik heb een aantal dagen Montréal erop zitten en ik ben geëindigd in Québec Ville (ook wel eens Quebec City genoemd, wie zich dat afvroeg), de hoofdstad van de provincie Québec, de enige provincie in Canada waar de officiële voertaal Frans is. Nadat ik het hier wel weer gezien heb, ga ik richting Ontatio, waar men gelukkig weer Engels spreekt, maar dat zal op papier geleidelijk worden. De route die ik in dit deel volg is
Québec Ville - 
Ottawa - Gatineau - Oshawa.Ik maak al een beetje kennis met het Frans dat hier gesproken wordt, door te praten met mensen in de tent waar ik poutine heb gegeten, met mensen in mijn verblijf etc. en meer en meer verbaas ik me erover hoe anders en moeilijker verstaanbaar dat Québecois is. Ik wist wel dat het erg kon zijn want vrij willekeurig verscheen opeens de Québécois artiest Mononc’ Serge in mijn YouTube playlist, die in straf Frans-Québécois ‘dialect’ (daar noemen ze dat le joual) brutale en wat corny nummers zingt. Zelfs Europeanen die Frans als moedertaal hebben of de taal vloeiend kunnen zullen ernstige moeite hebben deze teksten te begrijpen (wie vals wil spelen met de lyrics ernaast, voilà). Het toppunt tot nu toe is dat ik in het vorige deel, in de avond, in het hostel in Québec-Ville aankwam en ik daar bar weinig begreep van wat daar uitgekraamd werd door de dame achter de balie. Een paar pardonnetjes later begreep ik uiteindelijk wel het verhaal, maar ik moet toegeven dat de ervaring me erg geholpen heeft, want als je kamer 210 is weet je eigenlijk meteen al op welke verdieping je zijn moet, om maar wat sufs te noemen.
Dag 4, dinsdag 17 mei: in Québec Ville
141. Ik ben hier een volle dag, dus kan ik mooi mijn bagage achterlaten en met een klein rugzakje rondslenteren. Ik merk gelijk verschillen met Montréal: waar het 20 graden was op zondag, is het hier slechts 2 graden. Het voelde echt koud hier en het zou zelfs licht gaan sneeuwen later op de dag!
142. Québec Ville (ik noem het nu gemakshalve maar gewoon Québec) is een vestingstad en die vesting is nog voor een groot deel intact, samen met de oude stadskern. Het voelt er heel Europees aan eigenlijk. De vestingmuren zijn bijvoorbeeld nog grotendeels intact en de stadspoorten aan de zuidwestelijke kant ook. Hier zie je de Porte St-Jean.
143. Het heeft wel iets Keltisch, niet?
144. Even snel ben je ook uit de historische kern en tref je de weg naar beneden aan, richting het treinstation en dergelijke. Hier hebben we een stadsbus van RTC.
145. In het midden van de oude stadskern is een grote bouwput, vol met hekken, graafmachines en andere zware wagens en herrie. Aan de randen van die oude kern, echter, merk ik niks van dat alles. Stel je toch voor dat je als Frans verkenningsreiziger of als banneling hier staat, uitzicht hebt op de rivier, de bergen en denkt: ‘dus hier moet ik de rest van mijn leven spenderen’. In de leegte. De verlatenheid. In de kou. Hoe ga je je hier thuis voelen? Ik ben benieuwd naar wat de mensen dachten toen ze zich hier gingen vestigen.
146. Uiteraard bouw je een vesting om je te beschermen tegen de vijand (Engelsen, Spanjaarden misschien zelfs), maar als je dan toch bezig bent en je toch het geld, de materialen en de kennis hebt: dan maak je het naar Europees model.
147, 148. Het beeldbepalende bouwwerk van Québec is het Château Frontenac. Geopend aan het einde van de 19e eeuw door de Canadian Pacific Railway, omdat die zo graag een indrukwekkend hotel wilden hebben. Met de tanende populariteit van de spoorwegen en de introductie van de auto was die combinatie geen bijzonder lange toekomst beschoren. Wel is het château tegenwoordig nog steeds een (erg duur) hotel.
149, 150. Québec is gebouwd in en rondom een vesting en wat ik al schreef, veel delen van die vesting staan nog overeind. Je kunt er mooi omheen lopen, langs deze ‘promenade des gouverneurs’.
151. Als je de promenade af hebt gelopen, kun je weer naar het noorden lopen, naar de Porte Saint-Louis, waar je het centrum weer terugvindt.
152. Bij de Porte Saint-Louis heb je het parlement van Québec.
Canada is een federatie, bestaand uit tien provincies en drie territoria en die gebiedsdelen hebben een hoge mate van macht en mogelijkheden binnen hun grondgebied. Op zich is Canada, als je de huidige staatsvorm bekijkt, nog een betrekkelijk jonge staat, omdat pas in 1982 de grondwet echt los kwam te staan van het Verenigd Koninkrijk, waar Canada tot dan toe nog altijd staatkundig mee verbonden was. Tot die tijd had het Britse parlement nog altijd de autoriteit om de grondwet van Canada te wijzigen.
Canada kon in principe reeds in 1931 alle staatsrechtelijke verbindingen met de Britten verbreken en volledig staatkundig onafhankelijk worden, maar de Canadezen kon het nooit eens worden over op welke manier Canada dan onafhankelijk zou moeten worden. Zou een federale overheid alle macht naar zich toe moeten trekken? Zouden alle provincies op eigen houtje mogen handelen? Moet er tijdens stemmingen een meerderheid zijn onder provincies om een wet aan te kunnen nemen en moet Québec een veto hebben omdat de Franstaligen nu eenmaal een minderheid vormen binnen Canada? Daar werd flink over geruzied.
Uiteindelijk drukte toenmalig federaal premier Pierre Elliot Trudeau een voorstel door voor een aangepaste grondwet, inclusief een Charter of Rights and Freedoms/Charte canadienne des droits et libertés (die een best bijzonder artikel bevat om provincies de macht te geven zich juist niet aan diezelfde ‘charter’ te houden), met goedkeuring van alle provincies en territoria op Québec na. Québec heeft deze grondwetswijziging nooit geratificeerd, maar wettelijk maakt dat niets uit omdat het grondwettelijk hof erkent dat slechts de federale regering de macht heeft om deze voorstellen te doen en dat de goedkeuring van Québec niet nodig is. Daarmee geldt simpelweg dat alle gebiedsdelen van Canada de Canadese grondwet moeten respecteren. Dit gehannes met wel of niet goedkeuren is een voedingsbodem geweest voor (nog meer) separatisme, met een aantal onafhankelijkheidsreferenda tot gevolg. De meest recente is in 1995 gehouden, waarbij 50,6% van de bevolking voor het behoud van de federatie stemde.
153. Uitzicht op de Grande Allée met links in beeld een Metrobus van lijn 800 richting de watervallen van Montmorency. Dit is de eerste keer dat ik een gelede Novabus zie.
154. Voor het parlement komt een andere stadsbus voorbij, van lijn 11, die richting de veerhaven gaat, voor veerverbindingen naar Lévis, aan de andere kant van de rivier Saint-Laurent.
155. Het busstation van Québec is het Terminus Place d’Youville. Er zijn geen kaartautomaten voor de bus, maar kaartjes kunnen contant worden gekocht in de bus. Voor dagkaarten moet je terecht bij kiosken en dergelijke.
156. Ik ga eens met Metrobus 800 naar de watervallen van Montmorency. Deze rakkers hebben beeldschermen aan boord, maar geen kabeltjes meer voor halteverzoeken.
157. Een onderdeel van de Novabus die ik wil uitlichten is het rek dat voorop de bus zit. Het is een fietsenrek, dat plaats biedt voor twee (en soms drie) fietsen. Bij een halte kan een reiziger het rek uitklappen, zijn/haar fiets erop leggen, vastmaken en dan zonder extra kosten meereizen. In Nederland hebben wij dat niet en mag je überhaupt je fiets niet mee aan boord nemen. In Zwitserland, Duitsland, Denemarken en Frankrijk heb ik eerder fietsenrekken gezien op bussen, maar daar zitten ze achterop de bus.
158. Je hebt wel erg veel Novabussen hier, waardoor je je gaat afvragen of er nog wel wat afwisseling is. Die is er zeker. Neem bijvoorbeeld eens de schoolbussen hier…
159. Aangekomen op het eindpunt van de lijn, aan een ingang naar de watervallen, die gesloten is. Ik zal wat om moeten lopen om bij de watervallen te komen, omdat je daar wel gewoon kunt komen.
160. Naast de Metrobus staat een andere schoolbus te pauzeren. Eentje met een platte voorkant…
161, 162. De watervallen, van dichtbij gezien. Da’s een behoorlijke stroom aan water, maar nog lang niet zo veel als bij de Niagara Falls.
163. Aan de top van de waterval heb je een uitzicht op de Pont de l’Île en op een spoorlijn. Op die plek ligt een stopplaats dat het beginpunt is van de Train de Charlevoix. Deze trein rijdt naar Baie-Saint-Paul en La Malbaie. Op het moment dat ik er was, was het nog niet het seizoen waarop de trein zou gaan rijden (in 2023 is dat tussen 9 juni en 22 oktober). Het materieel dat op deze lijn rijdt zijn normaal gesproken treinen uit Duitsland, uit de Baureihe 628.1, maar tussen 17 juni en 30 september rijdt zowaar iLint op deze lijn, waterstoftreinen dus, bij wijze van proef!
164, 165. Ik rij weer terug naar de stad Quebec en ik besluit om eens stadsbus 1 te nemen tot aan het eindpunt bij Cap Blanc. Tot mijn verrassing zat daar geen Novabus op, maar een hybride VanHool NewA330! De foto is kak omdat de bus na het uitstappen bijna meteen wegreed en ik niet echt op een andere hoek een beter kiekje kon maken.
166. Prettig kalm buurtje wel. Het is alleen dat het pal naast een haventerrein ligt, maar ach.
167, 168. Bussen rijden overdag om het half uur, maar in plaats van terug te wandelen, ga ik kort een wandelroute volgen die deze trap bevat: de Escalier du Cap-Blanc. De trap heeft 398 treden en omdat dit zo’n gruwelijk hoge trap is, worden er ook hardloopwedstrijden georganiseerd met deze trap als onderdeel van de route.
169. Eenmaal boven kun je weer terug lopen naar het centrum via een aantal routes langs de citadel, hoewel je ook naar het nieuwere deel van de stad toe kunt, met de torens, flats etc.
170. Dit beeld was ongeveer mijn wallpaper geweest, toen ik eenmaal wist dat ik naar Canada zou gaan.
171. Van al dat klimmen krijg je honger en dorst.
172. Tijd voor moules-frites!
173. Kijk nou, een Waalse haan! Met zowaar een heus officieel bureau voor handel met Brussel-Wallonië… bijzondere locatie voor zoiets, wel.
174. Dit is voor jou een Fiat Ducato zeker? Neen, dit heet hier een RAM Promaster, dus hetzelfde merk auto als zo’n wankpanzer jeep achtig geval.
175. De avond valt stilaan en het moet gezegd dat het hier wel prettig rondwandelen is, als je even vergeet dat je een hoop moet klimmen.
176. Gelukkig kan ik de bus nemen…
177. Een stopbord in Québec op een kruispunt, maar kijk eens naar dat bordje wat er onder zit: om te benadrukken dat iedereen moet stoppen, zeker? Op de achtergrond staat de Tour Martello 2, een onderdeel van de buitenste vesting van Québec dat alleen nooit gebruikt is tegen een vijand.
Dag 5, woensdag 18 mei: naar Ottawa
178. Tijd om Québec te verlaten. Niet alleen de stad, maar ook de provincie. Eerst maar eens een beetje teleurstellend ontbijt verorberen bij een plaatselijke keten. De hoeveelheid straffe koffie volstond wel.
179. Om nog wat aanvullends te krijgen op dat ontbijt duik ik nog maar eens een supermarkt in en kijk nou, Neerlandsch bier! Dit was niet het enige, want naast Grolsch kon ik ook Bavaria, Amstel en Heineken terugvinden.
180. Zo zie ik nog eens het treinstation bij daglicht.
181. Dit label zat ook nog steeds om mijn bagage…
182. Het aantal treinen op een dag valt wat tegen, maar goed, het aantal passagiers dat naar Montréal toe moet valt ook wel wat mee op een dag als deze.
183, 184. Enkele verdere details van de stationshal.
185 - 187. Toen ik een ticket zocht naar Ottawa kwam ik bij de verplichte stoelkeuze op een rijtuig waarbij de stoelopstelling 2x1 was in Economy en dat betekent één ding: ik zou een trein met Renaissance-rijtuigen krijgen! Ik kreeg alleen bij het inchecken te horen dat die rijtuigen vandaag vervangen werden door het jongste materieel van VIA Rail: een Siemens Charger locomotief met Venture-rijtuigen, nog net aan een maand in dienst. We have got us some freshies! Omdat dit nieuwe materieel weer een stoelopstelling zou hebben van 2x2 zou het hoe dan ook betekenen dat mijn stoelreservering voor deze trein met het nummer 37 teniet is gedaan en dat we mochten gaan zitten waar we wilden.
188. De stoelen hebben een vergelijkbaar materiaal te zijn als wat er in de NS en R-Net Flirts zit, behalve dat deze stoelen verstelbaar is en er een gek hoofdkussentje op zit.
189. De keuken is behouden gebleven, al oogt alles wat moderner.
190. We rijden langzaam Québec uit…
VI. Een beetje beweging bij het feest: hier rijden we net het station Gare du Palais uit en steken we de Pont Joseph-Samson over.
- Spoiler: show
191. CN-locs…
192. Aanbeveling: kies hier nooit de voorste en achterste stoelen in een rijtuig, omdat die wel eens geen venster zouden kunnen hebben...
193 - 196. Onderweg, door het landschap in Québec, aan de Corridor.
VII. Na een tijdje komen we de stedelijke regio van Montréal binnen. Hier passeren we het eerste station op het exo-net: Mont-Sainte-Hilaire.
- Spoiler: show
VIII. Nog trager dan de brug bij Gare du Palais is deze Pont Victoria. Je zou bijna denken dat ze hier al meer dan vijftig jaar geen onderhoud aan gedaan is.
- Spoiler: show
197. Tussendoor komen we weer in Montréal Gare Centrale aan. Het is absoluut geen grandeur hier, bij het heel langzaam binnenrijden.
198. We zijn intussen in Ontario aangekomen. Het eerste station over de grens is Alexandria. Het is hier waar het Engels voorrang krijgt over het Frans.
IX. Ik had gehoopt op iets van een bord dat je zou vertellen dat je nu in Ontario bent, maar neen, de grensovergang is wat dit betreft saai.
- Spoiler: show
199. Ik verlaat de trein in Ottawa, de hoofdstad van het land. Ik mocht even naar voren lopen om de trein op de foto te zetten. Ik moest wel een beetje opschieten, de zon is al onder aan het gaan en het personeel wil nieuwe passagiers toelaten, die uiteraard niet tegelijk op het perron zijn met de uitstappers…
200. Naast mijn trein staat nog een wat oudere rakker.
X. Iets van geluid erbij dan, want die bellen blijven toch spannend voor ons.
- Spoiler: show
201. Tweetaligheid. Ottawa ligt in Ontario, de Engelstalige provincie. Hoewel formeel de officiële taal nog steeds uitsluitend Engels is, is de praktijk wel dat Engels en Frans een zelfde status hebben.
202. We zijn op een luchthaven zeker?
203. Je moet er twee minuten voor lopen, maar naast het treinstation ligt het station voor de plaatselijke ‘tram’ die er geen is: de O-Train, van vervoerder Transpo. De halte heet ook niet eens Railway Station/Gare Ferroviaire of iets dergelijks, neenee: het heet Tremblay.
204. Het is een lightrail-netwerk met een interieur dat doet denken aan die van DB Regio.
205, 206: de treintjes in kwestie. Nu begrijp je denk ik ook waarom ik dit een ‘tram’ noem. Het had evengoed een nieuwere tram in Den Haag kunnen zijn. Ze rijden op lijn 1, tussen Tunneys Pasture en Blair.
XI. Ik bedenk me dat ik die trein ook had gefilmd. Geen bellen dit keer.
- Spoiler: show
Dag 6, donderdag 19 mei: Ottawa
207. Kijk! Een fiets! Ik kan eindelijk de Hollander uithangen.
208. Gelijk een wereld van verschil: fietspaden, met verkeerslichten voor fietsen! Ottawa weet zijn fietsers te waarderen, hoewel het nog steeds alles behalve natuurlijk is hier. Fietsen hier is wat vreemd, met overal bordjes waar de fietser zijn pad deelt met de wandelaar en waar de fietser moet afstappen.
209. Ottawa heette vroeger Bytown, maar omdat dat te Engels klonk, hebben ze de stad de naam van de rivier gegeven die er langs stroomt. Ondanks dat de rivier in het Frans net even wat anders geschreven wordt (Outaouais), wordt de naam van de stad koppig als Ottawa geschreven.
210. Op het Green Island staat het Commonwealth Air Force Memorial, met onder meer een standbeeld van Canadees dichter John McCrae, die het ons bekende gedicht In Flanders Fields schreef in 1915.
211. Het National Gallery of Canada in Ottawa. Op de voorgrond een enorme spin die je ook in Bilbao kan vinden…
212. Het parlement.
213, 214. Enkele Transpo-bussen rijden langs het parlement.
215. Ik steek de rivier Ottawa eens over en ben plots niet meer in de stad Ottawa, maar in Gatineau, Québec. Daar wordt plots weer Frans gesproken, hoewel er wel wat meer Engelse invloeden zijn dan in Québec Ville, om maar wat te noemen.
216. Er zijn blijkbaar Transpo-dubbeldekkers, die fietsen kunnen dragen!
217. In Gatineau staat het Canadian Museum of History/Musée canadien de l'histoire, in dit nogal markante bouwwerk.
218, 219. Ik heb hier eens een kijkje genomen, om mijn kennis van het land en de oorspronkelijke bewoners daar te verrijken.
220. Terug in Ottawa: de O-Train heeft twee lijnen, waarvan er één in bedrijf is: lijn 1. Lijn 2 is opgebroken om gemoderniseerd te worden. Op deze lijn heeft tot die tijd de verdacht Europese Coradia Lint en Talent gereden. Zodra lijn 2 weer in bedrijf is, zullen hier Flirts gaan rijden…
221, 222. Tijdens mijn verblijf in Canada was er een tulpenfestival aan de gang op diverse plekken. In Ottawa hebben de autoriteiten flink uitgepakt. Dat er hier een tulpenfestival gehouden wordt komt door ons Nederlanders: tijdens de Tweede Wereldoorlog is de koninklijke familie gevlucht naar Canada en tijdens dat ballingschap is prinses Margriet geboren in Ottawa. Als dankbetuiging heeft de Nederlandse regering na de oorlog een zootje tulpenbollen gedoneerd aan de Canadezen en daar is een traditie uit voortgekomen…
223. De Nederlandse overheid sponsort dat evenement nog steeds, in de hoop op die manier er ook een slagje uit te kunnen slaan.
Als avondeten stap ik maar een tent in die in de buurt bij mijn verblijf ligt, in de ambassadebuurt. Het is een tent die vroeger de thuisbasis was voor Acadians, een Franstalige bevolkingsgroep die oorspronkelijk uit de hoek van Nova Scotia kwam, voordat ze massaal uitgezet werden toen de Engelsen in de mid-achttiende eeuw heel Canada veroverden. Tegenwoordig is daar niks meer van over en met de verslechterende economie is de wil om geld uit te geven veel minder en is de sfeer van weleer verdwenen. Toch kwam er nog één iemand die in de buurt was en hier vroeger naartoe ging. Het was een beetje een maf figuur, met luidop praten, hardop lachen enzovoort, maar het gesprek dat daaruit kwam was hilarisch. Moeilijk om het niet te geloven, maar tegelijk kun je vandaag de dag van niks meer zeker zijn. De kerel zou een bijzondere uitvinding hebben gedaan en een bedrijf voor een miljoen dollar voor de rechter hebben gesleept omdat ze ‘m hebben ontslagen, om maar wat te noemen. Hoe dan ook, tot het hysterische aan toe heb ik me al met al prima vermaakt die avond.
Dag 7, vrijdag 20 mei: naar Toronto
224. Een heel ander weer dan gisteren: regen. Aanhoudende regen. Vandaag zou ik wederom vier uur in de trein zitten, dus veel last van die regen zou ik alvast niet hebben.
225. Terug naar het station, even een indruk van de omvang van het OV hier. Het oogt niet echt majestueus, maar dat weerspiegelt wel mooi de visie van de overheid hier.
226. Station Tremblay, onder een treurig wolkendek. De rode O die het symbool moet wezen van de O-Train, lijkt wel een donut.
227. Een plattegrond van het netwerk van VIA Rail in Canada. Je ziet dat in het noorden er helemaal niemand woont, of juist dat meer dan drie kwart van de bevolking in het zuiden woont.
228. Ik ben een beetje te vroeg. Ik kon in principe de trein van ervoor halen, maar omdat ik met reserveringen zat kon ik niet zomaar op een vroegere trein springen, helaas. Merk de aanwezigheid van de vlag op, de beperkte hoeveelheid vertrektijden en het tv-nieuwskanaal. Links stond de Franstalige staatszender op en rechts (buiten beeld) de Engelstalige zender en het was de Engelstalige zender die reclames uitzond, terwijl de Franstalige zender helemaal niks had… De nieuwsonderwerpen waren ook anders.
229. Dan maar een klein hapje eten: een croque.
230. Ik denk niet dat iemand hier in al die jaren achter is gekomen dat de letter s in ‘west’ ondersteboven zit.
231. We mogen eindelijk naar de perrons toe. Onze tickets worden gescand en we worden naar een perrononderdoorgang verwezen, waar je anders niet komen kunt.
232. Bij het instappen is dat perron best krap eigenlijk. Al die rolkoffers die in de trein getild moeten worden ook…
233. Ik heb een rijtuig waarvan het interieur nog niet gemoderniseerd is, dus krijg ik de oude stoelen met een maf stofje en even zo maffe opbouw. Op dit moment stond het personeel lekker te staan aan het uiteinde van dit (laatste) rijtuig terwijl de trein al aan het rijden was.
234. Zelfs tijdens de rit kon de achterdeur gewoon open. Het enige wat de nietsvermoedende passagier van de sporen tegenhield, was het hekje.
235 - 237. Ik kon naar Toronto toe gaan, maar ik besloot de trein al te verlaten in Oshawa, een station vóór Toronto Union Station en tegelijk het eerste station van het GO-netwerk, de voorstadstreinen van de Toronto Metropolitan Area. Het is een flink uitgebouwd station, maar de aansluiting op de GO-Train was nietbestaande, hoewel erbij gezegd moet worden dat de trein uit Ottawa met een kwartier vertraging reed, wat alleszins nog meeviel.
XII. Trein nummer 53 rijdt verder richting Toronto. Aan het einde zie je een GO Train nog staan, maar niet lang daarna zou die ook vertrekken.
- Spoiler: show
Hier sluit ik dit deel af. Ik zou een week blijven in de regio van Toronto en ik ga proberen op een enigszins compacte manier een deel (van het OV) van de regio van Toronto te beschrijven en te laten zien, om daarna richting de VS te gaan.
Deel 3 waarbij ik de Greater Toronto Area bezoek is hier te vinden.
