Maar eerst: ontbijt in Львів/Lviv. Als vegetariër naar een land buiten West-Europa gaan is soms een uitdaging, maar het hotel is in staat om een stevig ontbijt voor mij te bouwen.
Om kwart over acht loop ik naar de dichtstbijzijnde tramhalte, maar daar blijkt geen tram te rijden. Nou had ik er bij het boeken van de slaapplek rekening mee gehouden dat ik ook naar het station zou kunnen lopen, maar de reden van de rituitval is dan wel weer typisch: er wordt een halve marathon georganiseerd, en dus kan de tram er niet langs. Mocht het nou nog niet duidelijk zijn: deze stad is gewoon door aan het gaan.
Dan maar te voet verder...
In de stationshal vallen mij deze ochtend een paar dingen op: zo hangt er een enorme netwerkkaart, waar geen tekenen van oorlog op te zien zijn (Маріуполь/Mariupol bestaat op deze kaart bijvoorbeeld nog), maar de plaatsnaamwijzigingen die passen bij de de-russificatie zijn wel met tape toegevoegd. Voor Дніпро/Dnipro moet er echter iemand met een hoogwerker langskomen.
Het treintijdenbord toont dan wel weer de oorlog. Om 10:27 zal op perron 4 bijvoorbeeld de trein uit Херсон/Cherson aankomen, een stad aan de Djnepr die in november 2022 weer in Oekraïense handen kwam maar sindsdien direct aan het front ligt. De mensen die uit die trein stappen zullen ongetwijfeld heel andere verhalen hebben dan de reizigers van de trein uit Відень (Wenen).
Mijn trein de grens over is dan weer de nachttrein uit Харків/Kharkiv via Київ/Kyiv, die hier in Львів/Lviv 20 minuten stopt voor een locwissel.
Onder de kap staan een paar Електричк/Elektrychka-treinen, die nog stammen uit de Sovjet-tijd. De volgende keer dat ik hier ben zal ik daar wel een reisje mee maken.
Na een paar minuten is de nieuwe loc er, en erna loop ik naar mijn rijtuig wat halverwege de trein zit. Vooraan blijven er nog een paar mensen achter die treinfoto's nemen, wat ondanks de oorlogsmaatregelen blijkbaar prima wordt gevonden door de soldaten. Спасибі/Spasybi!
Voor dit stuk de grens over kon ik kiezen voor slaaprijtuigen (zowel eerste als tweede klas), maar ik koos specifiek voor de derde klas: platzkartny. Een rijtuig met 54 ligbanken, zonder coupédeuren zoals een couchetterijtuig in Europa. Het is een heel goedkope manier van reizen, met heel weinig privacy 's nachts. Overdag maakt de opstelling het wel mogelijk om in gesprek te gaan met mensen in het rijtuig, en voor het stuk tot Polen is het prima voor te houden.
Mijn rijtuigbegeleidster moet twee keer kijken naar mijn paspoort, wat als je het land alleen kent als Нідерланди is het pittig om Koninkrijk der Nederlanden te ontrafelen. Maar ze keurt het allemaal goed, en ik mag bovendien ook een kopje thee bij haar bestellen. In het Oekraïens is thee trouwens чай/chay, wat weer toont dat je hier duidelijk in Oost-Europa bent: Daar waar thee per boot vanuit Azië naar Europa kwam heet het thee, daar waar het over land via de zijderoute kwam heet het chai.
Na een uur komen we aan in Мостиська ІІ/Mostyska II. In tegenstelling tot de heenweg vindt de grenscontrole hier plaats op het station, en in tegenstelling tot de heenweg loopt dat niet soepel. Mijn paspoort wordt pas na 20 minuten ingenomen, en ik krijg het zonder een woord te hoeven zeggen terug na een uur. Ondertussen worden alle mannen met Oekraïens paspoort één voor één uit de trein gehaald en naar het station gebracht voor verdere controle. De meesten hebben een geldige reden om het land te verlaten en komen terug. Uiteindelijk staan we twee uur stil bij de grens, en lopen we dus vertraging op.
Ruim drie uur na vertrek uit Львів/Lviv (op de heenweg duurde de hele treinreis nog geen twee uur) neemt de Львів/Lviv-spoorweg afscheid van ons, en rijden we Polen weer binnen. Welkom in de EU, welkom in de Navo, welkom in het veilige westen!
Tegen kwart voor 12 Poolse tijd zijn we eindelijk in Przemyśl. Mijn theekopje blijft bij de geiser achter voor de volgende reiziger.
Door de vertraging maak ik een keuze om niet mijn geplande aansluiting te halen: om 11:58 vertrekt namelijk een IC-trein richting Kraków, waar veel van de reizigers in deze trein mee willen. Ik besluit om even te wachten, en de volgende trein te nemen om 13:25. Ik heb namelijk zelf gekozen om vandaag te reizen, en ik weet niet zeker of anderen ervoor kozen om te reizen. Gegeven het luide geratel van snel rollende rolkoffers op het perron is dat een prima keuze, al weet ik zeker dat niet iedereen de aansluiting gaat halen.
Eenmaal in de rij voor de paspoortcontrole is de locomotief afgebouwd, en is de machinist waarschijnlijk al begonnen aan de lunchpauze. Het blijft een gek idee, dat deze machinist na de lunch weer terug naar een land in oorlog gaat rijden.
Klein paspoort-intermezzo: de stempels van de Oekraïense grenswachten hebben dus treintjes als je per trein de grens oversteekt.
Om vijf over twaalf wordt ik welkom geheten in de Europese Unie, en kort erna loop ik op het stationsplein van Przemyśl. Ondanks de zondagsrust is er hier voldoende volk op straat, er wordt opvallend veel Oekraïens gesproken.
Przemyśl zelf is een best mooi stadje, maar veel langer dan een lunchpauze ga ik hier niet blijven vandaag.
Na een uurtje is het tijd om de volgende trein te pakken, de IC naar Wrocław. Even verderop staat mijn vorige trein nog.
Nou was ik dus voor deze reis nooit in Polen geweest, en werd dit dus mijn eerste reis met PKP InterCity. En ik moet zeggen: ik heb wel eens betere eerste indrukken gehad. Bij het binnenlopen van het rijtuig is er herrie van een lekkende luchtleiding. Kort voor vertrek blijkt dat de luchtleiding van mijn rijtuig zodanig stuk is, dat er monteurs moeten komen. Die schroeven eventjes het plafond eruit, en maken de boel met tiewraps weer dicht. De Airco doet het dan wel niet, maar het rijtuig is rijvaardig genoeg om op avontuur te gaan.
Onderweg is het warm, en lees ik vooral. Ik had voor vertrek in Nederland al uit voorzorg een aparte stoelreservering gemaakt voor deze trein, maar kon geen raamplek reserveren. En met een kapotte airco en een gangpad vol mopperende reizigers (niet iedereen heeft de vorige IC-trein gehaald) is de reis niet bijzonder prettig.
In Kraków wordt een tweede herstelpoging gedaan om de airco aan de praat te krijgen, maar het mag niet baten.
Na Katowice begint de trein wat rustiger te worden, en kan ik aan het raam zitten.
Het uitzicht onderweg is plat en landbouwachtig, wat dat betreft miste ik niet heel veel.
Uiteindelijk ben ik rond half acht in Wrocław. Het PKP-avontuur was voor mij geen enorm succes, de volgende keer neem ik hier liever de Pendolino.
Tot december 2022 reed er een nachttrein van Przemyśl rechtstreeks naar Berlijn, maar ondanks de oorlog en de daardoor flink gegroeide vraag naar Przemyśl is deze verbinding geschrapt. Ik moet dan ook ergens onderweg stoppen, en koos daarom specifiek voor Wrocław.
Ook deze stad heeft namelijk een boeiende geschiedenis. Tot 1945 was dit de Duitse stad Breslau, een stad die veel macht en rijkdom had binnen het Duitse Keizerrijk (in 1871 was het de derde stad van het nieuw opgerichte Duitsland). Toen na de Tweede Wereldoorlog besloten werd om al het Duitse grondgebied ten oosten van de Oder en Neisse aan Polen te geven kreeg dat land deze stad dus als oorlogsreparatie. In het centrum is de Duitse historie erg zichtbaar, al ben ik ergens wel blij dat ik hier nu zo laat pas ben: het is warm, bomen doet men hier niet aan, en dus is het prettig dat het al wat koeler is.
Ondanks de hitte in de stad en de lange reistijd is er voor mij een extra reden om specifiek naar Wrocław te gaan. In de periode waarin Polen deze stad verkreeg verloor het ook grondgebied aan de toenmalige Sovjet-Unie. Veel van de Polen uit deze gebieden trokken dan ook naar deze nieuwe Poolse regio, waar de Duitsers waren verdreven. De inwoners van Wrocław bestonden voor een significant deel uit de inwoners van de grootste stad die de Sovjets hadden opgeëist en ontdaan van de Poolse bevolking: de Galicische hoofdstad Lwow, het huidige Львів/Lviv. De Oekraïense invloed in de stad is dan ook merkbaar, en was dat ook al voor de huidige invasie door Rusland. In de tram kan je een kaartje kopen in het Oekraïens, en de Oekraïense vlaggen zijn in de stad nog wat duidelijker zichtbaar dan elders in het land. Zelfs de trams rijden er hier mee rond.
Als niet-communistische Poolse stad heeft Wrocław pas sinds 1989 de kans gehad om zichzelf te ontwikkelen. Dat heeft ruimte geschept voor het leukste symbool dat de stad kon kiezen, de kabouters. Het anti-communistisch verzet in Polen had de kabouter als symbool, en ter ere van deze beweging zijn in de afgelopen jaren overal in de stad kabouters neergezet.
Na het eten is het echt donker, en hou ik het voor gezien. Ik ga hier nog terugkomen, tot de volgende keer Wrocław!
De volgende ochtend sta ik namelijk om half acht al op het station, het is tijd om terug naar Nederland te gaan. Ik moet daarvoor Duitsland doorkruisen, en gezien de beroerde staat van het Duitse spoor wil ik liever op tijd beginnen.
Mijn eerste trein is de stoptrein naar Luban, vlakbij de Duitse grens.
Ik kan bij dit soort plaatsnamen alleen maar denken aan Grzegorz Brzęczyszczykiewicz.
In Węgliniec stap ik over. Idealiter zou dat op een trein zijn die hier de Neisse oversteekt, maar de hypermoderne spoorlijn die hier bestaat wordt alleen door goederentreinen gebruikt (zie anders deze video.
In plaats daarvan mag ik naar perron 2/spoor 3, niet te verwarren met perron 3/spoor 2.
En daar vind ik even later de vrachtwagen naar Görlitz.
Met deze railbus steek ik een half uur later de Neisse over, en ben ik eindelijk in Duitsland.
In Görlitz is de railbus in een keer het modernste deel van het station, het valt echt op hoeveel moderner het Poolse spoor is dan het Duitse.
Het straatbeeld is wel gelijk weer Duits, afgezien van de leegte had dit elke andere Duitse stad kunnen zijn.
Met de ODEG gaat de reis verder naar Cottbus.
Onderweg naar Cottbus rijden door een bosrijk gebied dat niet alleen te boek staat als het 'andere' Duitsse bruinkoolgebied. Ook rijden we door een gebied waar historisch gezien naast Duits ook Sorbisch gesproken werd, een Slavische taal. De DB heeft dan ook alle plaatsnaamborden in dit gebied tweetalig uitgevoerd.
In Cottbus (Chóśebuz) stap ik snel over op de RE naar Berlijn.
Onderweg komen we nog andere pareltjes van stationsnaambordjes tegen, zoals Lubnjow (Lübbenau)...
... of Brand Tropical Islands.
Maar kwart over één sta ik in de steigerhal van Berlin Ostbahnhof.
Lang is mijn bezoek aan Berlijn niet, door de werkzaamheden tussen Rheine en Osnabrück moet ik via Duisburg omreizen. Ik stap dan ook 9 minuten later in de ICE naar Keulen via Essen.
Onderweg verloopt alles voorspoedig, totdat we in een weiland stil komen te staan. Een rijtuig verderop blijkt een reiziger acute appendicitis te hebben, en dus moeten we wachten tot de ambulance haar naar het lokale ziekenhuis kan vervoeren. Gelukkig heeft dit weiland een perron, zodat vrijwel het voltallige personeel van de dubbele ICE2 zich over haar kan ontfermen.
Mijn 40 minuten overstap naar Utrecht blijken in Duisburg dan ook niet genoeg, en dus kan ik hier 1,5 uur lang het station bekijken. Het vertrekperron van de treinen naar Nederland is hier als eerste opgeknapt.
En na 14 uur reizen ben ik weer in Utrecht. Van Oekraïne naar Nederland, in 36 uur.
En daarmee eindigt dit deel, het deel waarmee ik weer veilig thuis kwam. Dit deel was minder fotogeniek dan het vorige deel, maar het was wel een deel dat verteld moest worden. Львів/Lviv is per spoor 17 uur verwijderd van Amsterdam, en het is alleen door dienstregelingtechnische en commerciële keuzes dat het meer dan een dag kost om er te komen. De oorlog is dichtbij, Berlijn is dichter bij Oekraïne dan bij Freiburg im Breisgau, en als je de hele afstand aflegt valt het op hoe gelukkig we mogen zijn dat het gevoel hebben dat we hier in vrede zijn. Na het afronden van deze reis heb ik het laatste deel van mijn Masterscriptie afgerond, en met alles wat daarbij komt en de fase die erna volgt was dit voor mij hét moment om deze reis te doen. Als ik de tijd zou vinden zou ik deze reis zo nog een keer doen. Op en aanmerkingen over dit deel worden, zoals altijd, erg gewaardeerd.
.