In het kader van ‘leuke dingen doen’ ten behoeve van mijn burn-out therapie, stond er nog iets op mijn lijstje dat ik dit jaar niet alleen wilde doen, maar als ik het zou gaan doen, dan moest het ook daadwerkelijk dit jaar gebeuren. Reis met me mee naar België, waar ik afscheid neem van een stukje jeugdsentiment.
Eind 2021 heb ik al eens gemijmerd over de tijd dat ik in België heb gewoond. Ik woonde in een dorpje bij de luchthaven en reisde wekelijks op en neer naar Nederland. De treinen die in Diegem stopten en me naar Brussel Noord brachten, waren van het type ‘Klassiekje’. Feitelijk een geuzennaam, want de tweetjes hebben vanwege de uiteenlopende bouwjaren geen overkoepelende naam. MS (voor Motorstel of AM voor Automotrice in het Frans) en het erop volgende nummer staan voor het bouwjaar van de serie. Te bedenken dat de eerste serie MS39 heette, en dus dateerde uit 1939 en de laatst gebouwde serie MS79 heette, kun je op je vingers natellen dat ook deze laatste serie tweetjes tegen zijn pensioen aanloopt na ruim 40 jaar. Reden voor een bezoek.
De ‘Klassiekjes’ zoals hun bijnaam dus was en die ik in dit verslag zal gebruiken rijden nog maar amper rond. Per aanstaande december 2023 zal de laatste vaste inzet van deze stellen beëindigd worden en worden ze vervangen door de Desiro van Siemens en indirect door de inzet van de M7-dubbeldeksrijtuigen, waardoor er geschoven kan worden met materieel en de Klassiekjes overbodig worden. Er is nog één lijn waar de uitvoering in het geheel door Klassiekjes wordt gedaan en dat is de internationale lijn tussen Spa-Géronstère en Aachen Hauptbahnhof. Drie keer raden waar ik naar toe afreis…
Met de auto rijd ik vanaf mijn logeeradres naar Pepinster, in de provincie Luik. Hier valt er gratis te parkeren en dat weet deze Nederlander wel te waarderen. Ik ben ruim op tijd voor de trein naar Spa en dat is maar goed ook, want geheel volgens de Belgische norm rijdt er hier een uursdienst. Oftewel: mis je de trein, dan gaat de volgende over een uur. Ik kom aan op een volledig uitgestorven station Pepinster, waar zowaar een laatste parkeerplaatsje voor me voor de deur ligt. Er is een gratis alternatief aan de andere kant van de spoorlijn, maar daar hoef ik nu geen gebruik van te maken.
‘Attention,’ schalt de Franse speaker over het perron, ‘voie deux, au passage d’un train.’ En kort erna raast er een gemêleerde trein met enkeldeks en dubbeldeks rijtuigen voorbij. Direct erna is het weer doodstil op het grote station. In het ene half uur stoppen er hier elk uur S-treinen Herstal-Verviers, elk uur IC’s Kortrijk-Welkenraedt en elk uur L-treinen Spa-Géronstère-Aachen Hbf. Op het andere half uur gebeurt hier letterlijk niets.
Om 12.00 uur begint het feest dan, want aan zowel spoor 3 als 4 komt een Klassiekje te staan. Ik neem die op spoor 4 naar Spa. Stel 663 is een van de laatste Klassiekjes die nog in worden gezet. Deze heeft typeaanduiding MS70JH en dateert uit 1970. Na 53 jaar rijdt dit stel dus nog altijd rond. Het is wel gehavend, want ook naar goed Belgisch gebruik stikt het stel van de graffiti. En als ze over twee maanden niet meer worden ingezet, zal daar ook niets meer aan worden gedaan.
Het interieur doet me denken aan ruim vijftien jaar geleden, toen ik er mee pendelde tussen Diegem en Brussel-Noord. Met mijn 10-ritten Key Card, midden in de ochtendspits na een nachtdienst op zoek naar het laatste vrije plekje. Of staan op het volle balkon. De opstelling is 3+2, maar dan in de vorm van banken. In drukke treinen is 3 personen op de lange bank naast elkaar behoorlijk krap, in rustige treinen is 1 persoon op de lange bank heel ruim. De kenmerkende vouwdeuren blijven lang open staan. De trein vanuit Kortrijk is aan de late kant en omdat alles hier uursdienst is, blijven de treinen wel tot op zekere hoogte op elkaar wachten. Drie minuten na vertrektijd rollen we dan weg uit Pepinster.
De lijn naar Spa voert langs de rivier La Hoegne, die uiteindelijk overgaat in de Le Wayai. Spannender kan ik het niet maken. De haltes onderweg naar Spa zijn Pepinster-Cité, Juslenville, Theux en Franchimont. Kleine dorpjes, kleine haltes, weinig te beleven. Na een verder weinig noemenswaardige rit arriveer ik twintig minuten later op het station van Spa. Het handjevol reizigers in de trein stapt uit, de trein rijdt dan nog twee minuten verder naar eindhalte Spa-Géronstère. Dat geeft mij een kwartier de tijd het station van Spa te bekijken en een Geocache te vinden. Hoewel Spa ongetwijfeld meer te bieden heeft dan enkel het station (en de ernaast gelegen fabriek van… Spa), laat ik dat voor een volgende keer.
Het stationsgebouw is sterk vervallen en het doet allemaal wat armoedig aan. Zoals ik België ken. Er zijn liefst twee perronsporen en er is zelfs een eilandperron voor spoor 2 en 3. Spoor 2 is niet in gebruik (zowel de treinen naar Géronstère als de treinen naar Aachen halteren langs het eerste perron) en spoor 3 ligt er helemaal niet meer. Het doet denken aan betere tijden. Lang geleden in ieder geval.
Na een kwartier komt hetzelfde Klassiekje aangereden en ik tel midden op de dag 10 instappende reizigers. Dezelfde treinbegeleider komt weer controleren en herkent mijn vrij vervoerkaart, dus hoeft hij het niet nog eens te zien, laat staan af te stempelen. Vervolgens is het weer eenzelfde weinig noemenswaardige rit terug richting Pepinster. Daar stap ik niet uit; ik ga nog een halte verder mee naar Verviers.
Het lastige van uursdiensten is dat je wilt dat ze zoveel mogelijk op elkaar aansluiten. Niets zo irritant dan een aansluiting van bijvoorbeeld 50 minuten wachten. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moet je dan wel ergens creatieve oplossingen vinden. Vanuit Luik sluit de trein mooi aan op de trein naar Spa en andersom mooi op de trein richting Luik. Maar in Verviers moet de trein naar Aachen dan wel lang wachten om aansluiting te zijn op de Intercity vanuit Kortrijk. En andersom. En dus staan de Klassiekjes in Verviers twintig minuten wortel te schieten. Mooi de tijd om wat foto’s te maken.
Vervolgens stap ik op de Intercity naar Eupen, voor een klein uitstapje naar de hoofdstad van de Duitse gemeenschap in België. Ik neem plaats in een zeer comfortabel rijtuig I10 en ben de enige. Onderweg halteren we in Welkenraedt, waar nog vier Klassiekjes afgerangeerd staan. Allemaal uit dezelfde serie als de 663, allemaal ruim 50 jaar oud. En toe aan hun laatste maanden en daarna hun pensioen. Net als de overige 30 stellen die nog rijvaardig zijn. Maar elke week gaan er meer stellen naar de sloper.
In Eupen heb ik 35 minuten voor dezelfde Intercity weer terugrijdt en dus wandel ik even door het centrum. Je bent hier gevoelsmatig ook echt in Duitsland; hier en daar een vakwerkhuis, alles in het Duits en iedereen spreekt ook Duits. Borden met verwijzing naar parkeerplaats “Auf’m Hund”, prachtig.
Precies op tijd ben ik terug bij de trein die me naar Verviers-Central brengt. Daar staat langs het perron een oude bekende op me te wachten; hetzelfde Klassiekje als eerder vanmiddag is intussen op en neer naar Aachen Hauptbahnhof geweest (door de Franstalige stationsomroep steevast verbasterd tot Aachen Eauptbahnof) en brengt me nu de laatste vijf minuten terug naar Pepinster en de auto.
De machinist heeft een cadeautje in de aanbieding en biedt een rit met open cabinedeur aan. Zoals je kunt zien is recht voor ons de tussendeur naar een eventueel tweede stel en rechts zit hij in zijn krappe cabine. De tussendeur is ook weer een staaltje Belgisch vakwerk: zoals bij ons vroeger de overgang tussen stellen ICM -waardoor zij hun bijnaam Koploper kregen- zorgden voor de mogelijkheid tussen stellen over te stappen tijdens de rit, zo werkt het hier ook. In theorie. Want, de zijde op de foto’s is de tweedeklaszijde. In de andere bak is de eersteklaszijde en is ook een bagageruimte voorzien. Om vanuit een coupé naar een ander stel te komen, moet je daarbij aan de eersteklaszijde eerst door de bagageruimte. Die niet vrij toegankelijk is. Vanuit beginsel waren alle Klassiekjes zo op het spoor gezet dat ze allemaal de tweede klas aan de zuidelijke kant hadden als ze vanuit Brussel Noord naar Brussel Zuid reden. In theorie stonden er dus nooit twee stellen met de tweedeklaszijde aan dezelfde kant en in diezelfde theorie zou de doorloopkop nooit door reizigers gebruikt kunnen worden, vanwege diezelfde bagageruimte die niet voor reizigers toegankelijk is. De praktijk bleek gelukkig weerbarstiger en zo kwam het regelmatig voor dat twee stellen toch met de tweedeklasrijtuigen aan elkaar stonden. En dan was de doorloopmogelijkheid wel van toepassing.
Na vijf minuten halteert het stel in Pepinster, waar de kruising met de trein vanuit Spa wordt afgewacht. De mogelijkheid om nog even wat laatste foto’s te maken, waarna beide treinen hun slagjes Aachen en Spa voortzetten. Het zullen de laatste van velen zijn. De rust keert weder op het station, tot er nog eens rondschalt door de omroep: “Attention, voie deux au passage d’un train.” Daarna wordt het weer een half uur muisstil. Tijd om te vertrekken.
Wil je nog een ritje maken met een Klassiekje? Tot de ingang van de nieuwe dienstregeling in december rijden de stelletjes hun slagjes dus nog planmatig tussen Aachen en Spa. Daarna… is het maar de vraag waar je ze nog tegen kunt komen en of ze er ook daadwerkelijk zullen rijden.
Twee maanden geleden heb ik nog in een klassiekje van Verviers naar Aachen gezeten, maar helaas: niet de 663, maar de 653. Mijn fiets (die op wereldreis was naar Berlijn) mocht mee in de bagageruimte die daar speciaal voor geopend werd door een vriendelijke conductrice.
.