Na de gewonnen Duitse oorlog van 1866, vrij tactisch ingeluid door Bismarck op het moment supreme de Duitse bond op te blazen, had Bismarck een gezamenlijke vijand nodig om de zuidelijke delen van Duitsland, die altijd tegen Oostenrijk leunden, mee te krijgen in een nieuw Duits rijk. Napoleon de derde van Frankrijk maakte zich ongerust over een groot verenigd Duitsland. Beide landen wilden echter niet bekend worden als de agressor, want dan zouden ze de andere grootmachten in Europa over zich heen krijgen.
In 1868 vond er een revolutie plaats in Spanje, waarbij koningin Isabella de tweede van de troon werd verdreven. Hoewel Wilhelm er tegen was, werd met de steun van Bismarck door het Spaanse parlement gekozen voor Leopold von Hohenzollern als nieuwe koning. De Fransen mochten dit pas vernemen na zijn kroning en daarom werd zijn komst met een versleuteld telegram aan het Spaanse parlement bekend gemaakt. Leopold zou op 29 juni 1870 gekroond worden. Bij het ontsleutelen van het telegram werd in Spanje een fout gemaakt, waardoor het parlement dacht dat hij pas op 9 juli 1870 gekroond zou worden. Het parlement nam daarom een tussentijdse pauze. Leopold kwam aan in Spanje zonder ontvangstcomité. Al snel ging het gerucht dat er een Duitse prins in Spanje was en ook Napoleon vernam dat, die boos was.
Op basis van deze reactie besloot Wilhelm de nominatie in te trekken. Napoleon stuurde echter toch nog een diplomaat naar Wilhelm met het verzoek om vast te leggen dat er nooit meer een Hohenzollern aanspraak zou maken op de Spaanse troon. Wilhelm was licht beledigd over dit verzoek, want hij was al heel redelijk geweest voor de Fransen om Leopold terug te trekken en stuurde de diplomaat weg. Daarna vroeg Wilhelm aan Otto om hier een perspublicatie over te maken. Dat deed Otto, maar op zo'n manier dat het Duitse volk woedend werd op Frankrijk, en Napoleon en het Franse volk woedend op Duitsland. Enkele dagen hierna verklaarde Frankrijk op 17 juli 1870 aan Duitsland de oorlog. Het Duitse leger werd geleid door Helmuth von Moltke, een geniale strateeg die het Franse keizerlijke leger vrij snel had verslagen. Napoleon gaf zich al in september over. Daarna volgde nog een strijd met de nieuwe Franse regering, maar na het beleg van Parijs werd al in januari 1871 begonnen aan onderhandelingen over een wapenstilstand en vrede. Bismarck kreeg het voor elkaar dat Wilhelm de eerste keizer werd van Duitsland, gekroond in Versailles. Daarnaast moet Frankrijk de Elzas en Lotharingen afstaan aan het Duitse Keizerrijk. Ook moest er een aanzienlijk geldbedrag betaald worden, en om zeker te weten dat Duitsland dit bedrag kreeg liet Bismarck het leger een deel van Frankrijk bezetten.
Frankrijk is altijd woedend geweest over deze nederlaag en zworen wraak. Uiteindelijk kwam deze kans door de Eerste Wereldoorlog, waarna Frankrijk Duitsland nog erger vernederde dan Duitsland Frankrijk na de oorlog van 1870-1871. Deze vernedering heeft de Duitse economie ernstige schade aangedaan waardoor deze nooit goed op gang kwam en na de wereldwijde economische crisis van 1929 stortte de fragiele Duitse republiek volledig in. Een partij die zwoor wraak te nemen op deze vernedering kwam aan de macht. Deze partij stortte vanaf 1939 het hele Europese continent in oorlog.