OV in Nederland

Hufter/Höfflich

Tijdens een diner met Nederlanders in Berlijn dook ineens weer het bekende ‘trein’-voorbeeld op. Niet zo vreemd natuurlijk, aangezien de cultuurverschillen tussen beide landen zich het eerst openbaren in de Deutsche Bahn-trein die tussen Nederland en Duitsland pendelt.

De gasten aan tafel hadden allen ongeveer hetzelfde voorval meegemaakt. Twee Duitsers komen in een halflege wagon bij twee stoelen staan waar twee Nederlanders zitten. ‘Het spijt ons’, zeggen ze beleefd, ‘maar die stoelen hebben wij gereserveerd’. De Nederlanders, met vier koffers niet makkelijk verplaatsbaar, wijzen de Duitsers erop dat er verderop toch ook twee stoelen vrij zijn.

De Duitse reizigers houden echter voet bij stuk, halen hun reserveringen tevoorschijn, beginnen zelfs enige druk uit te oefenen. De beleefdheid wordt starheid, de reservering van de zitplaats lijken ze als onoverkomelijkheid voor hun zielerust te beschouwen. De Nederlanders verzetten zich, vinden ‘dat het toch niet uitmaakt waar je zit’ – er is immers ruimte genoeg.

De vraag bij het diner was natuurlijk: wie geef je gelijk; de starre Duitser of de botte Hollander? Het was een vraag die direct tot kampenvorming in het gezelschap leidde. De gastheer hield zelfs een betoog over ‘de onzekerheid van de Duitser’ in het algemeen. Die zou zoiets als ‘vaste plaatsen’ nodig hebben, hij kan niet improviseren als dat nodig is.

Voor mezelf is het treinvoorbeeld inmiddels tot ijkpunt van mijn eigen stemming geworden. Toen ik net in Duitsland woonde, hoorde ik het voorbeeld het eerst; en gaf ik de Duitsers gelijk. Het was de fase dat ik graag vertelde dat Nederlanders – het boek Wat een hufter! van Bas van Stokkum was nog niet verschenen – onmogelijk bot zijn.

Ergens aan het eind van mijn eerste jaar sloeg de stemming echter om. Ik zou het toen zeker voor de Nederlandse reizigers hebben opgenomen. Het was de fase dat ik zeer nerveus werd van de Duitse Höfflichkeit. Ik hoorde me ineens trots zeggen dat ‘Nederlanders tenminste niet zo bang voor autoriteit zijn’. Ik begon weer door het rode voetgangersstoplicht te lopen; ook al bleef de rest keurig staan – voor een lege straat.

Ik volgde daarmee het bekende expat-syndroom; eerst is alles beter dan in het thuisland, dan zie je weer vooral negatieve kanten. En daarna? Daarna word je pragmatisch. Ik ben in Duitsland op momenten dat het uitkomt een directere Hollander dan ik in Nederland ooit ben geweest, maar ik zie inmiddels ook de logica van vermeend starre Duitse gewoontes.

Tijdens het diner heb ik tegenover de dieptepsychologische verklaring van de gastheer dan ook een hele praktische reden ingebracht. Treinreizen in Duitsland kunnen al gauw vier uur duren, en ze zijn zeer prijzig. Dan wil je zeker zijn dat je je zitplaats – vooral als je met z’n tweeën reist – ook in de volgende deelstaat nog gewoon kan behouden.

Ik sta zelf dan ook begripvol op als er een Duitse reiziger met bezorgde blik naast m’n stoel staat. Een eigen plaats reserveren doe ik overigens nog steeds niet. Maar dat is vast de volgende expat-fase.

Merlijn Schoonenboom

Deze column stond op 29 september 2010 op pagina 40 van de Volkskrant. Ik heb hem hier volledig geplaatst omdat hij online niet terug te lezen is, maar hem wel leuk/geschikt vond voor dit forum.

Wie geef je gelijk? Simpel, die Duitser die die stoelen gereserveerd heeft. Hoe kan er ooit sympathie bestaan voor botte Hollanders die, met VIER koffers, ook nog op plaatsen gaan zitten die gereserveerd zijn voor iemand anders?

Wie weet is de rest van het rijtuig wel vanaf het volgende station gereserveerd, en geldt er dus helemaal geen "u kunt toch ook DAAR gaan zitten". Lijkt me allemaal niet zo moeilijk. Lijkt me ook dat daar helemaal geen cultuurdiscussie aan te pas hoeft te komen :)

Fles schreef:Wie weet is de rest van het rijtuig wel vanaf het volgende station gereserveerd

Dit dus. Als je ingaat op het idee van die Nederlanders, ben je genakt vanaf het moment dat anderen die zitplaats weer opeisen. Dus altijd gaan zitten op de plek waar je voor gereserveerd hebt.

Volgens mij heeft het ook te maken met hoe bekend je bent met het fenomeen 'reserveren'. In Nederland kun je in vrijwel geen enkele trein zitplaatsen reserveren, alleen in de Fyra en de internationale treinen is het mogelijk. De pragmatische Nederlander ziet wel dat er nog volop andere plaatsen zijn, maar bedenkt niet dat die plaatsen misschien al vanaf het volgende station gereserveerd zijn. In bijna elke Duitse interregionale trein kun je wel reserveren, dus Duitsers zijn veel meer dan Nederlanders gewend aan gereserveerde zitplaatsen en het feit dat je daar dan niet kunt zitten.

In België is het trouwens nog veel erger. Daar reserveren schoolklassen, scoutinggroepen and the like vaak complete rijtuigen. Maar geen kat die er dan aan denkt om een langere trein in te zetten. De normale reizigersdruk wordt dus ineens over de helft van de rijtuigen verdeeld. Men doet het er maar mee.

Dat gebeurt in Noorwegen ook.
Had een of andere reisorganisatie een compleet 3delig treinstel gereserveerd, zonder dat er een extra treinstel aan was gekoppeld...

Fles schreef:In België is het trouwens nog veel erger. Daar reserveren schoolklassen, scoutinggroepen and the like vaak complete rijtuigen. Maar geen kat die er dan aan denkt om een langere trein in te zetten. De normale reizigersdruk wordt dus ineens over de helft van de rijtuigen verdeeld. Men doet het er maar mee.

Leuk, maar in Nederland gaan dit soort schoolreisfiguren ongereserveerd in een coupe zitten. Nou daar ben je als "normale" treinreiziger blij mee...

In Zwitserland is de zebradicipline beduidend hoger dan in Nederland, overigens is dat dan ook ongeveer het enige wezenlijke cultuurverschil wat ik kan ontdekken: Zwitsers zijn net zo stug en eten net zo vroeg als Nederlanders en meisjes zijn in Zurich net zo arrogant als in Amsterdam, maar met die zebradicipline ben ik wel blij, ik heb tijdens rijlessen wel eens gegrapt dat ik de enige witte zwaan ben op een weg vol met dwazen: het feit dat je in Nederland ook voor een zebra moet stoppen wordt er echt ingeramt, maar eens mensen een rijbewijs hebben doen ze het nooit meer...

Over reserveringen gesproken: een probleem is een probleem voor zover er een probleem gemaakt wordt. De Nederlander ziet allicht over het hoofd dat de zitplaatsen gereserveerd zijn, met de moderne computertechnologie wil het zelfs voorkomen dat in Nederland de reserveringen nog niet eens zichtbaar zijn (heb ik 1 keer meegemaakt in de IC Amsterdam - Berlijn, hetgeen overigens keurig werd omgeroepen door de treinmanager, ofwel de hoofdconducteur.). Op het moment dat de Duitsers kunnen zien dat de door de Nederlanders aangewezen stoelen en vrij zijn en niet gereserveerd voor een volgend deel van het traject, dan kunnen ze zich best bij de veranderende situatie neerleggen. Als mensen bereid zijn om mee te werken aan het creeren van een gezamenlijk resultaat, namelijk een zitplaats voor alle reizigers en zo min mogelijk gesjouw dan is er weer een irritatie minder. Het is dus de toon die de muziek maakt.

Over Nederlandse botheid gesproken. Jaren geleden zat ik samen met een vriendin van mij in de Int. trein Berlijn - Amsterdam. Na een moeizame reis (de DB had in de reisplanner treinen verwerkt die niet reden) kwamen we uiteindelijk terecht in Nederland. Het zal ergens tussen Apeldoorn en Amersfoort geweest zijn dat mijn vriendin een sigaretje wil opsteken in de restauratiewagon. Let wel: destijds mocht roken nog in deze wagon (2004). In plaats van dat de figuur van de catering netjes vraagt: Wat wilt u drinken? zei hij: Weet je wel dat je alleen in deze wagon mag zitten als je ook een consumptie bestelt? Zeker met zijn intonatie vond ik het een grofschalige manier van reizigersbehandeling, zeker omdat deze opmerking ook nog in gebroken Engels gedaan werd. Een kopje koffie had me best lekker geleken, maar op zon manier hoeft het voor mij ook niet...

Gelukkig maar dat ik voor de rest wel aardig en vriendelijk treinpersoneel tegenkom, anders was ik allang olieslaaf geworden