Acties in het streekvervoer

[TffpaA]

TffpaA ook.

[Education]

Het was natuurlijk niet de bedoeling om de werknemers negatief te bejegenen want uiteindelijk. Is dat gerace om 30 sec. uit een slag te halen niet bevordelijk voor de chauffeur en dus de reizigers. Het ging er mij dat de dans der CAO veel effect heeft op de reizigers. En de werkgevers ( Anno Hettinga) geeft daar helaas niks om. Ik weet dat de nietbetaalactie niet mag. Maar wie zijn er nog andere zaken te bedenken. En net zoals bij de acties rondom bij Pro Rail is de instelling van diverse vakbonden heel anders. Dus het niet bedoelt om de werknemers onheus te bejegen.

[TffpaA]

Dus het niet bedoelt om de werknemers onheus te bejegen.

Mwoah. Als je het eerst nog hebt over 'reizigers pesten', wordt het voor mij wel heel lastig om daar iets anders in te lezen dan een onheuse bejegening (want zie voor een uitstekende uiteenzetting van waarom er wél gestaakt wordt gkw1969's post) van de werknemers - het zijn immers die laatsten die staken. Of dat nu je bedoeling was of niet.

En ja, de reiziger wordt daardoor gedupeerd. Maar hopelijk dat die dan ook eens doorkrijgt hoe afhankelijk hij/zij/kip is van diezelfde werknemers, en zijn/haar ongenoegen eens richt op de werkgevers die vooral heel 'kostenefficiënt' willen opereren en er daarbij geen been in zien hun personeel maximaal uit te 'nutten'.

[Daniel]

Het is denk ik vooral van belang om de juiste argumentatie te vinden voor de bonden om begrip te krijgen.
Zo verbaas ik mezelf nogal eens over het constante gehamer op te krappe rijtijden, terwijl ik als reiziger de duur van m'n rit steeds langer zie worden. Daar klopt dan toch iets niet.

Opvallend genoeg kan de bus aan het begin van de dienstregeling steeds lekker doorrijden en ruim op tijd op het eindpunt aankomen, maar anderhalve maand later (dus nog altijd in het drukke donkere winterseizoen) sta je dan opeens weer overal en nergens tijd af te wachten om maar net op tijd op het eindpunt te zijn.
Wie is er dan aan het jagen? De rijtijd is kennelijk ruim zat als er steeds gewacht moet worden.

Ik zie zelf de boordcomputer als deel van de oorzaak: op elk punt op de route wordt de chauffeur op de feiten gedrukt qua op tijd rijden.
Maar als de vervoerder dan de tijden aan het begin van de route bewust wat krapper plant om te zorgen dat de bus in elk geval niet te vroeg komt (reizigersvriendelijker om met +2 te rijden i.p.v. met -5 immers) kan dat bij het personeel weer als opgejaagd worden ervaren worden.
Feitelijk een onzinnige manier van focus op punctualiteit, want voor de reiziger is het immers vooral relevant dat de bus op tijd op een knooppunt met overstappen is en maakt het weinig uit dat er op tussengelegen haltes wat vertraging is.

[Meltrain]

Meltrain waardeert het bericht van gkw1969 en vraagt zich tegelijkertijd af waar het precies een reactie op is.

[TffpaA]

Hierop.

[Hainje]

Es ist verschwunden!

[TffpaA]

Gelukkig hebben we de quotes nog

[BasGeluk]

Oh dat platleggen komt ook structureel voor in het streekvervoer. Bij afgelopen CAO onderhandeling ( niet de laatste) steeds hetzelfde spelletje.
Staken in maart en april ( niet in de vakanties) dan veel tam tam roeren en wat dagen rijden met de schoolexamens en dan weer doorstaken.
Afgelopen keer was de dag in dag uit staking een leuk ding om reizigers te pesten. Dat duurde ruim 4 maanden en tijdens de vakanties werd er niet gestaakt.

Even een opmerking, als buschauffeur en voormalig stakingsleider: WIJ STAKEN NIET OM PASSAGIERS TE PESTEN, WIJ STAKEN VOOR BETERE ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN of compensatie voor de steeds slechter wordende arbeidsomstandigheden.

Het is in het belang van de passagier dat de chauffeur uitgerust achter het stuur zit en niet opgefokt is omdat hij/zij nodig naar het toilet moet (dat wordt enigszins gedicteerd door de rijtijden, pauzes en voorzieningen). Of dat hij wel op een gezond moment en in alle rust (lees 30 minuten) zijn boterham kan eten en dat niet in 20 minuten naar binnen moet schrokken op een tijdstip die kort na aanvang dienst ligt of kort voor einde dienst. En dan heb ik het nog niet eens over gebroken diensten waarbij je 90 tot 100% van de tijd in de spits rijdt met het almaar drukker wordende verkeer op. Buschauffeur is niet voor niets opgenomen in het rijtje van zware beroepen. Alles wat een buschauffeur doet wordt gedicteerd door regels en dienstregeling en...... passagiers die om niets kwaad worden en denken dat de BUSchauffeur een privé chauffeur is die ze af mogen blaffen. Probeer daar maar eens een balans in te vinden EN nog eens veilig te rijden...

Denk hier eens aan als we de volgende keer staken voor een nieuwe CAO.

Je noemt heel veel punten waar ik me best wel in kan vind. Toch hameren de vakbonden ook op salarisstijging. Waarbij de salarissen in het OV al best hoog zijn. Zeker voor ongeschoold werk. Voorts is het verstandig dat als die rijtijden al krap zijn, chauffeurs niet gaan jakkeren. De vertraging wordt dan vanzelf meegenomen in de rijtijden in de nieuwe dienstregeling. De zwaarte van het beroep valt wel mee, mensen die 24/7 in het ziekenhuis werken en geen doorbetaalde pauze hebben staan dan weer niet in dat rijtje.

[gkw1969]

Ongeschoold werk? Dus de opleiding van 3 maand noem je geen opleiding? Je moet wel slagen voor deze opleiding en je rijbewijs anders kun je geen buschauffeur worden. De 35 uur naSCHOLING per 5 jaar noem jij ongeschoold?
Als je ongeschoold werk zegt bedoel je dat iedere schoolverlater zonder enige vorm van opleiding dit werk kan doen? Dus mensen zonder rijbewijs, mensen met een taalachterstand, mensen met een verstandelijke beperking.
Ik vind die aantijging misschien nog wel stuitender dan die van Education.

Wat we met salarisstijgingen bedoelen is compensatie voor de onregelmatige werktijden, compensatie voor het steeds verder uitwringen van de dienstregeling, compensatie voor onze nabestaanden want het aantal buschauffeurs dat gezonde de eindstreep haalt is minder dan 50%, als ze al de eindstreep halen niet eerder ziek worden.

Wat betreft de lijst met Zware beroepen:

n Nederland is er geen officiële lijst met zware beroepen. Wel is er een regeling waarmee het mogelijk is om drie jaar eerder te stoppen met werken als het beroep wordt aangemerkt als zwaar. Wat een zwaar beroep is, wordt via een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) per sector bepaald. De regeling is vooral bedoeld voor mensen met een lager inkomen. Aan cao-tafels wordt per sector bekeken of er een inkomensgrens komt. Dat moet voorkomen dat werknemers met een te hoog inkomen van de regeling gebruik maken.

bron: https://www.jobpersonality.com/zware-beroepen

Bovendien ga ik niet over de arbeidsvoorwaarden in andere sectoren, dat is aan de sector zelf.

Nog 1 ding over ongeschoold werk: vuilnisman is ongeschoold werk.... maar is wel benoemd als zwaar beroep binnen de sector.... en nou jij weer..

[Meltrain]

Hierop.

Daar staat dus niks meer.
Ik vraag me vooral af waarom er nu ineens weer een discussie over CAO's en stakingen is ontstaan, terwijl er bij mijn weten geen stakingen zijn aangekondigd.

[TffpaA]

Hierop.

Daar staat dus niks meer.

Klopt. Maar het stónd er wel. Voor een integrale weergave, zie gkw1969's citaat.

Ik vraag me vooral af waarom er nu ineens weer een discussie over CAO's en stakingen is ontstaan, terwijl er bij mijn weten geen stakingen zijn aangekondigd.

De onderbuik hoeft op zich geen concrete aanleiding of reden te hebben om weer even leeg te lopen

[en-es]

Dit dus. Ik was ook even bang dat er een staking aankwam.

[Daniel]

Ongeschoold werk? Dus de opleiding van 3 maand noem je geen opleiding? Je moet wel slagen voor deze opleiding en je rijbewijs anders kun je geen buschauffeur worden. De 35 uur naSCHOLING per 5 jaar noem jij ongeschoold?
Als je ongeschoold werk zegt bedoel je dat iedere schoolverlater zonder enige vorm van opleiding dit werk kan doen? Dus mensen zonder rijbewijs, mensen met een taalachterstand, mensen met een verstandelijke beperking.

De definitie van ongeschoold werk is niet dat je er helemaal geen opleiding voor nodig hebt. Sommigen maken daarom ook het onderscheid tussen on- en halfgeschoold werk, waarbij de laatste net wat meer training vereist.
Met ongeschoold werk wordt bedoeld dat je het werk kunt doen zonder een specifieke vooropleiding: je hoeft niet eerst een MBO diploma ofzo te halen, maar het wil niet zeggen dat je helemaal geen opleiding nodig hebt. De opleiding tot buschauffeur valt dus ook onder die definitie, gezien dat geen opleiding is die je al voltooid moet hebben voordat je solliciteert maar eentje die je daarna pas krijgt.

Wat we met salarisstijgingen bedoelen is compensatie voor de onregelmatige werktijden

Dat is toch al een standaard onderdeel van de CAO?

compensatie voor het steeds verder uitwringen van de dienstregeling

De goeden moeten onder de kwaden leiden, maar dat roepen sommigen ook wel over zichzelf af door te gaan jagen waardoor uit de metingen blijkt dat het allemaal wel haalbaar is.
En ja, er is vanalles van die rijtijdmetingen te vinden maar dat is toch de enige logische manier om iets over rijtijden te zeggen. En zie verder ook deze post.

[gkw1969]

Dat is het hem juist, als je klaar bent met je opleiding als buschauffeur heb je een MBO diploma op zak. Om buschauffeur te worden krijg je een opleiding op MBO niveau. Niet op VMBO, niet zonder opleiding. Dus ook per jou definitie is buschauffeur geen ongeschoold werk aangezien het diploma om het werk uit te voeren een MBO-2 diploma is. (het was MBO-3 maar ze hebben het verplichte Engels er uit gehaald)

Dus nogmaals.... buschauffeur is niet ongeschoold en niet halfgeschoold aangezien je een MBO diploma moet hebben om het uit te voeren. Haal je de opleiding niet, heb je geen MBO diploma en wordt je dus geen buschauffeur

(en de rest komt in de loop van het jaar wel weer aan de orde want deze maand starten de onderhandelingen weer voor de nieuwe CAO)

[ArrivaBas]

Het beroep van buschauffeur ongeschoold en overbetaald noemen is ongeacht de definitie volstrekte bullshit en minachting voor het uiterst verantwoordelijke werk dat ze moeten leveren, namelijk het vervoeren van grote groepen mensen die van A naar B willen, uiteraard bij voorkeur conform dienstregeling. En dan vragen de reizigers in enkele gevallen ook onderweg nog diensten van ze, omdat ze niet uit de beschikbare reisinformatie komen en aan de chauffeur reisadvies vragen. De tijd van kaartjes verkopen is inmiddels wel zo goed als verleden tijd, maar de belangrijkste diensten worden nog steeds van de buschauffeur verlangd.

Er zijn nu vooralsnog geen stakingen aangekondigd en ik zie behalve in een aantal gebieden ook geen aanleiding om te staken, maar als het OV staakt is dat zoals inmiddels wel vaker gezegd in het belang van een goede dienstverlening aan de klanten, en niet om de klanten te pesten. Elke reiziger die het OV de rug toekeert is immers een hap uit de inkomsten van de werkgever (vervoerder), wat resulteert in verdere verschraling van het aanbod. En bij minder aanbod hoort ook minder personeel...

[Durashift]

^^ nou ja.. die betere dienstverlening voor de reiziger komt, naar mijn indruk, pas nádat de persoonlijke motieven (salaris, dienstroosters, fatsoenlijke pauze's, etc.) zijn ingevuld. Ik hoor weinig 'we staken voor de reizigers'. Het is ook het enige middel dat er is maar het maakt wel een grote inbreuk op een deel van de maatschappij. Die macht dient niet misbruikt te worden, vind ik.

De apothekersassistenten is het vorige maand niet gelukt, die mochten niet van de rechter.

Ongeschoold werk? Dus de opleiding van 3 maand noem je geen opleiding? Je moet wel slagen voor deze opleiding en je rijbewijs anders kun je geen buschauffeur worden. De 35 uur naSCHOLING per 5 jaar noem jij ongeschoold?
(..)

Nog 1 ding over ongeschoold werk: vuilnisman is ongeschoold werk.... maar is wel benoemd als zwaar beroep binnen de sector.... en nou jij weer..

^^ Ook dat is maar relatief, want de chauffeur van zo'n wagen heeft met dezelfde regelgeving te maken als de buschauffeur. Als die met een zgn. zelflader of autoloskraan rijdt (de ondergrondse bakken legen) dien hij/zij/hen daar een certificaat voor te hebben (okay, niet hetzelfde niveau als een diploma).

Ja, degene die de kliko's nog van straat in de beugels rost hoeft misschien niet een volwaardige opleiding voor te hebben, maar een VMBO niveau wordt wel gevraagd, volgens mij. Ook die mensen kennen (soms) wel stress, want ze moeten wel de wijk afronden, soms een 1000 kliko's wel.

[Ivan]

Volgens mij is een goed dienstrooster en fatsoenlijke pauzes weldegelijk OOK goed voor de reizigers.
Zoals hierboven al gezegd heeft een buschauffeur een hoge mate van verantwoordelijkheid, waarbij goed uitgerust zijn ten zeerste van belang is om de veiligheid te waarborgen.

[Daniel]

Volgens mij is een goed dienstrooster en fatsoenlijke pauzes weldegelijk OOK goed voor de reizigers.

Uiteindelijk hebben reizigers daar ook voordeel van ja, die houden er een betere punctualiteit aan over en een beter gehumeurde chauffeur. Al blijft het natuurlijk een zekere balans, want als je doorschiet heb je weer veel meer personeel nodig wat er niet is en dan levert het voor de reiziger juist weer ergens lagere frequenties of opgeheven routedelen op.
Dat speelt nog wat sterker als je pauzelocatie op een station is met een beperkt aantal lijnen waar de pauze precies tussen twee ritten past. Als die pauze langer moet worden dan heb je dus de keuze tussen langere overstaptijden (bus moet eerder aankomen of later vertrekken) of een extra bus + chauffeur (deels overlappend twee bussen tegelijk op dat eindpunt). Al zijn dat soort zaken op een zeker moment niet meer te voorkomen, ik zie nu al wel gevallen waar de pauze net past maar dan bijvoorbeeld de tijd om van en naar de bus te lopen eigenlijk te krap is. Dat lukt dan wel qua loopafstand, maar die tijd heb je ook nog nodig om alle reizigers te laten instappen voordat het vertrektijd is en dat lukt soms gewoon niet.

[IIVQ]

Als die pauze langer moet worden dan heb je dus de keuze tussen langere overstaptijden (bus moet eerder aankomen of later vertrekken) of een extra bus + chauffeur

Bussen hebben geen pauze nodig. Dus een chauffeur kan de aankomende bus overnemen.

Vervoersbedrijven hebben het probleem als ze een mooie route hebben, als simpel voorbeeld een lijn in uurdienst die in precies 29 minuten naar een ver eindpunt rijdt en dan weer terug naar een ander ver eindpunt. Je kan dit dan de hele dag laten rijden door één bus, en een chauffeur kan dat 3 slagen rijden voor die pauze moet hebben. Best efficient.

Als de rijdtijd dan ineens 2mn langer wordt, bijvoorbeeld door drukte of omdat een stuk weg van 80 naar 60 of 50 naar 30 afgewaardeerd wordt, en er ineens 31 mn nodig is, heb je ineens 2 bussen nodig en elk uur een nieuwe chauffeur. Zéér inefficient voor het bedrijf. Dan zijn er allerlei optoes mogelijk, zoals iets inkorten van de route, of juist verlengen naar een punt verderop, maar soms zit je gewoon vast. Dan kan de neiging ontstaan om aan de oude rijtijden vast te houden en sommige bedrijven zijn daar erg "goed" in.

Ik vind de discussie loon en werkdruk altijd een lastige. Meer loon is leuk, maar zorgt niet dat de werkdruk verlaagt (tenzij deze door personeelstekorten komt, zoals in de zorg en het onderwijs vaak het geval is).
En OV is niet een sector waar je met iets meer loon snel zal besluiten om minder uren per dag te gaan werken. Het argument dat de huidige rijtijden onveilige situaties door slecht uitgeruste chauffeurs oplevert (waar iets voor te zeggen valt) wordt niet opgelost door die chauffeurs beter te betalen.

Tijdens de na-corona-personeelstekorten hebben veel bedrijven contracten van 7 of minder uur per dag opgehoogd naar 8 uur per dag, zonder dat er altijd werk voor was. Ook dat is een klap in de efficiency voor bedrijven, maar voor veel jonge chauffeurs erg welkom. Je ziet dan vaak ook dat ze van voorheen 5*6h24 (32 uur) opgehoogd werden naar 40 en vervolgens 4*8 gaan werken: Voor hetzelfde (of iets meer als je ATV verkoopt) geld, 4 ipv 5 (4,7) dagen per week werken.

[Daniel]

Als die pauze langer moet worden dan heb je dus de keuze tussen langere overstaptijden (bus moet eerder aankomen of later vertrekken) of een extra bus + chauffeur

Bussen hebben geen pauze nodig. Dus een chauffeur kan de aankomende bus overnemen.

Nu je het zegt ja, het is of een extra bus (bij de variant waarin je aankomst/vertrek opschuift) of een extra chauffeur (als die op een rit later verder gaat dan de bus waarmee hij aankwam).

Ik vind de discussie loon en werkdruk altijd een lastige. Meer loon is leuk, maar zorgt niet dat de werkdruk verlaagt (tenzij deze door personeelstekorten komt, zoals in de zorg en het onderwijs vaak het geval is).
En OV is niet een sector waar je met iets meer loon snel zal besluiten om minder uren per dag te gaan werken. Het argument dat de huidige rijtijden onveilige situaties door slecht uitgeruste chauffeurs oplevert (waar iets voor te zeggen valt) wordt niet opgelost door die chauffeurs beter te betalen.

Ik vermoed dat de redenering van de vakbonden is dat meer loon het vak van buschauffeur aantrekkelijker maakt, waardoor de beschikbaarheid van personeel toeneemt en je dezelfde dienstregeling kunt rijden met ruimere rijtijden en keringen/pauzes.
Alleen tellen de kosten voor de vervoerders (en de overheid die uiteindelijk het budget moet verstrekken) dubbel omdat je op een gegeven moment ook meer bussen nodig zult hebben als ze langer over een rit doen. Terwijl de aantrekkelijkheid voor de reiziger op een zeker moment zal afnemen (betere punctualiteit maakt aantrekkelijker, maar langer over je rit doen kan ook weer problemen met aansluitingen opleveren als een lijn bv. tussen twee stations rijdt (of een lusroute heeft). Daar zit dus ook een dillema, waarvoor de oplossing wellicht meer zit in het budget voor OV vanuit de overheid.

En je zit natuurlijk altijd met een beperkte groep mensen die het bewuste werk überhaupt kan/wil uitvoeren (de beroepsbevolking krimpt immers) en ik zie nou ook niet bepaald sturende salariseisen om werknemers naar een bepaalde sector te lokken ten koste van een andere. Bij de lager betaalde sectoren wordt immers eigenlijk overal ingezet op zoveel mogelijk inflatiecorrectie, maar dan wordt niet de ene sector opeens aantrekkelijker dan de andere.

[IIVQ]

Bussen hebben geen pauze nodig. Dus een chauffeur kan de aankomende bus overnemen.

Nu je het zegt ja, het is of een extra bus (bij de variant waarin je aankomst/vertrek opschuift) of een extra chauffeur (als die op een rit later verder gaat dan de bus waarmee hij aankwam).

Of je schuift de volgende rit door. Dat zie je bij bijv. lijn 381 in Zeist (Syntus Utrecht): die doet soms tot wel 10565* minuten over een omloop, waardoor de vertrektijd op die momenten 5 minuten verspringt.
In werkelijkheid is het 6:18, 7:19, 8:21, 9-13:22, 14:20, 15:25, 16:28, 17:30, 18-19:32.
Dat is een vals trucje maar kan als de lijn aan beide kanten op eenr elatief hoogfrequente knoop (Zeist busstation, Driebergen-Zeist) aansluit kan het.
Ik heb het ook wel eens ergens anders gedaan waar wél een treinaansluiting was en net meer dan een uur nodig was voor een omloop: op even uren vertrekken op 5mn nadat de trein aankwam, en op oneven uren op met dezelfde omloop en chauffeur 10mn nadat, en dan daarna van bus én chauffeur wisselen.

Anyway, terug on topic. Áls er binnenkort gestaakt wordt, verwacht ik dat dat om verlenging van de RVU gaat, waar vooral veel oudere chauffeurs naar snakken. Dat is echter een lastige omdat daarbij niet alleen naar de werkgevers maar ook naar de rijksoverheid gekeken moet worden. Dat zouden dus wel eens behoorlijk harde acties kunnen worden.

* gevalletje beroepsdeformatie. Een uur en 5 minuten vul je in onze software in als 1h05, maar de h hoef je niet in te typen, dus 105. Voor gewone mensen is dat 65 minuten.

[hauptbahnhof]

Bussen hebben geen pauze nodig. Dus een chauffeur kan de aankomende bus overnemen.

Hoe zit het dan met laden?

[IIVQ]

Dat is iets anders. Maar het is niet zo dat als een chauffeur pauze nodig heeft (na maximaal 4 uur rijden), dat de bus dan ook op dat moment een laadmoment nodig heeft. De meeste bussen waar ik nu mee werk kunnen een uur of 6 rijden, maar moeten dan wel anderhalf uur laden, dat komt niet lekker overeen met de pauzebehoefte van een buschauffeur. Bovendien zijn er een heleboel pauzelocaties waar niet geladen kan worden, terwijl er ook laadlocaties zijn waar geen pauze gegeven wordt.

[AppleMoose]

...vraagt zich tegelijkertijd af waar het precies een reactie op is.

Education laat om de zoveel tijd even de onderbuik lopen in de hoop wat heisa in dit topic te veroorzaken en trekt zich vervolgens weer terug om van het resultaat te genieten. Dat lukt tot nu toe iedere keer aardig.

Dat is het hem juist, als je klaar bent met je opleiding als buschauffeur heb je een MBO diploma op zak. Om buschauffeur te worden krijg je een opleiding op MBO niveau. Niet op VMBO, niet zonder opleiding. Dus ook per jou definitie is buschauffeur geen ongeschoold werk aangezien het diploma om het werk uit te voeren een MBO-2 diploma is.

Dat ligt er maar aan op welke manier je het diploma haalt. In feite is het gewoon een rijbewijs wat je haalt met code 95 erbij en die kun je halen bij ieder willekeurige rijschoolboer die code 95 aanbiedt. Je hebt daarvoor geen vooropleiding nodig, wat bij een mbo 2-opleiding wel zo is (minimaal entree-opleiding, vmbo basis en in sommige gevallen is ook praktijkonderwijs voldoende). Je krijgt alleen een mbo 2-diploma als je bij het busbedrijf zelf (mits ze geaccrediteerd zijn daarvoor) of via een ROC het chauffeursdiploma haalt.

Het chauffeursdiploma voor vrachtvervoer is ook gewoon niveau 2 (was het altijd al), en dat is in feite ook niet meer dan rijbewijs C (+verschillende subcategorieën) + code 95. Ook daarvoor heb je geen mbo-diploma voor nodig (of vooropleiding) om aan de slag te kunnen als chauffeur: als jij zelf je rijbewijs plus code 95 haalt bij een rijschool, kun je aan de bak.

De definitie van Daniël klopt dus gewoon. Daar is niks minderwaardigs aan en doet ook niets af aan wat je ervoor moet doen om het te behalen/te behouden.

(het was MBO-3 maar ze hebben het verplichte Engels er uit gehaald)

Generieke vakken zoals Engels bepalen niet het opleidingsniveau, dat doet de vakinhoud/functieprofiel van het beroep met bijbehorende verantwoordelijkheden. Zo moeten bijvoorbeeld pedagogisch medewerkers kinderopvang sommige examens van Nederlands op 3F (havo-niveau) afronden, zoals verplicht is bij alle niveau 4-opleidingen, maar die opleiding is nog steeds niveau 3, omdat de vakinhoud/functieprofiel niet meer is dan dat. Overigens is alleen voor mbo 4 Engels verplicht, op andere niveaus wordt het bij uitzondering aangeboden en dan alleen in de beroepscontext, als aanvulling. Je doet geen examen / examen is niet verplicht.